2019 азы политикон цауты фæстиуджытæ

Медиа-центр «Ир»-ы дискуссион фæзуаты ауагъдæуыд тымбыл фынг, цыран уынаффæ цыд, 2019 азы Хуссар Ирыстоны политикон, экономикон æмæ социалон фадыджы цы ахсджиаг цаутæ æрцыд, уыдоны хатдзæгты фæдыл. Мадзалы хайад райстой Хицауады минæвæрттæ, депутаттæ, политологтæ, эксперттæ, æхсæнадон архайджытæ.

Эксперт  Уазæгты Юри куыд банысан кодта, афтæмæй ивгъуыд аз вазыгджын уыд, куыд мидполитикон, афтæ æддагполитикон  фадыджы дæр. Уый сæрмагонд хъусдард аздæхта Республикæ Хуссар Ирыстоны паддзахадон арæнтыл Гуырдзыстоны активондзинадмæ. Сæрмагондæй та Знауыры районы Цънелисы цур арæныл гуырдзиæгтæ блок-пост кæй сæвæрдтой, уымæ. Ома, уый æнæахъуыдыгонд архайд нæу. Гуырдзыстон нысанмæздæхтæй архайы ууыл, цæмæй Хуссар Ирыстоны  фæрæдийын  кæна.

«Ивгъуыд аз дæр æмæ ныр дæр Америкæйы Иугонд Штаттæ æмæ Ныгуылæны бæстæтæ цы хъомысджын æххуыс кæнынц Гуырдзыстонæн, уымæй бæрæг у, дардмæцæуæг нысан сын кæй ис», – загъта эксперт.

2019 азы ахсджиаг æддагполитикон цаутæ дæр æмæ Гуырдзыстоны программæ «Шаг в лучшее будущее» дæр, кæцыйы плангонд æрцыд Хуссар Ирыстоны арæнтæм æввахс цæрæн пунктты  сæндидзын кæнын, Уазæгты Юри нымайы вазыгджыныл. Гуырдзиæгты ацы план   реализацигонд хъуамæ æрцæуа 2020 азы. Уый куыд радзырдта, афтæмæй æрæджы Арцеуы хъæумæ æввахс гуырдзиаг хъæуы бакондæуыд скъола. Уыцы скъолайæн Америкæйы минæварад рахицæн кодта 880 мин доллары. Программæ «Шаг в лучшее будущее»-ы программæйы реализацийы тыххæй куыд АИШ, афтæ Ныгуылæны бæстæтæ дæр стыр æхцайы фæрæзтæ рахицæн кодтой Гуырдзыстонæн, цæмæй Хуссар Ирыстоны арæнгæрон гуырдзиаг цæрæн пункттæ схæрзарæзт кæной, уый тыххæй. Уыцы программæмæ гæсгæ, арæзт цæуынц фæндæгтæ, реализаци цæуынц бизнес-проекттæ, цæмæй нæ республикæйы арæнгæрон цæрджыты хъусдард сæхимæ раздахой, уый нысанæн.

Уазæгты Юри ма куыд загъта, афтæмæй 2019 азы Хуссар Ирыстон Гуырдзыстоны æрдыгæй цы æртхъирæнтæ хъуыста, уыдон абон дæр фылдæрæй фылдæр кæнынц.

Йæ рады РХИ-йы Парламенты Национ политикæ, культурæ, дин æмæ информацион фæрæзты фæдыл комитеты сæрдар Диакъонты Амиран дæр банысан кодта, Америкæйы Иугонд Штатты æрдыгæй Гуырдзыстон цы стыр æххуыс исы, уый.

Йæ ныхæстæм гæсгæ, æрмæст 2016 азы Гуырдзыстоны Гарзджын тыхтæн АИШ рахицæн кодта иу миллиард доллары. Уый фæстиуæгæн Гуырдзыстоны Гарзджын тыхтæ цæттæгонд цæуынц, гæрзифтонг сты, æдзухæй исынц хæстон фæлтæрддзинад.

«Æз бирæ хæттыты дзырдтон, цæмæй махæн дæр уа хæстхъом æфсад, цæмæй не ‘фсадæн Хуссар Ирыстоны йæ бон æххæст кæнын  уа  локалон хæслæвæрдтæ», – банысан кодта парламентон комитеты сæргълæууæг Диакъонты Амиран.

Уый радзырдта республикæйы  конституцион реформæ ауадзыны тыххæй дæр. Ома, Парламентæн йæ бон нæу Хицауады экономикон блокы финансон политикæйыл бандавын, йæ бон нæу кадрон политикæйы фæдыл Президенты уынаффæтыл контроль кæнын.

«Хуссар Ирыстоны рагæй хъæуы конституцион реформæ ауадзын. Хицауады блок саразыны тыххæй Парламентмæ æххæстбартæ радтыны тыххæй æнæмæнгæй хъæуы реформæ ауадзын», – банысан кодта депутат.

Уый хъусдард аздæхта, конституцион закъæттæ æххæст кæныныл кæй ничи контроль кæны, уымæ дæр, зæгъгæ, уыцы фадыджы стыр проблемæтæ ис.

«Кæд нæм «Бынæттон хæдуагæвæрды тыххæй» Конституцион закъон йæ тыхы бацыд  2015 азы, уæддæр абоны онг дæр нæ кусы», – банысан кодта Диакъонты Амиран.

Ацы темæ адарддæр кодта Парламенты депутат Бесаты Зитæ. Йæ ныхæстæм гæсгæ, кæд раздæр дæр ныхас цыд, цæмæй Парламент хайад иса министрты кабинеты уæнгтæ нысан кæныны хъуыддаджы, цæмæй фæфылдæр уыдаиккой æххæстгæнæн хицауиуæгадыл контроль кæныны æххæстбартæ, уæддæр ныры онг дæр уыцы здæхты уый тыххæй ницы сарæзтæуыд.

Парламентари куыд загъта, афтæмæй политикон реформæ ауадзын Уæрæсейы банымадтой æнæмæнгхъæуæгыл æмæ йæ æххæст дæр кæнынц.

Йæ рады эксперт Гобозты Вячеслав банысан кодта, зæгъгæ, фыццаг, дыккаг æмæ æртыккаг сæвзæрст Парламентты  уыцы системæ куыста, фæлæ йæ уый фæстæ æрсидтыты депутаттæ ныууагътой. Экспер-ты ныхæстæм гæсгæ, раздæхын хъæуы уыцы системæмæ.

Политолог Æлборты Динæ та йæ хъуыдытæ загъта 2019 азы фæстиуджыты тыххæй. Ивгъуыд азы æрцæугæ цаутæ уый нымайы политикон æгъдауæй цымыдисоныл. Ома, бирæтæ 2019 азы цауты æппæрццагыл нымайынц, фæлæ Динæйы хъуыдымæ гæсгæ, уый уыд æцæг политикон процесс.

«Ивгъуыд азы республикæйы æрцæугæ политикон цаутæн бирæтæ æппæрццаг аргъ кæнынц, фæлæ кæдæй уæдæй æз федтон политикон процесс. Уый та хорз хъуыддаг у», – загъта политолог.

Уый цæвиттонæн æрхаста парламентон æвзæрстыты.

«Парламентон æвзæрстытæ мажоритарон-пропорционалон системæмæ гæсгæ кæй ацыдысты, уый хорз у. Политикон партиты кæй нæ куынæг кæнæм, уый тынг хорз  у, уымæн æмæ демократон процессты рæзтæн уыдон ахсджиаг ресурс сты», – банысан кодта Æлборты Динæ.

Уый ма банысан кодта республикæйы æддагон политикæйы активондзинад дæр. Ома, активонæй цæуы æндæр республикæтимæ æмахастыты процесс.

«Банысан кæнын мæ фæнды нæ республикæйы Фæсарæйнаг хъуыддæгты министрады æнтыстджын куыст. Уыцы фадыджы бирæ æрцыд арæзт.  Кæдæй-уæдæй æмахастытæ арæзт æрцыд нæ диаспорæтимæ дæр. Уый тынг ахсджиаг хъуыддаг у, уымæн æмæ диаспорæтæн бæрæг тых ис. Уыдонæн сæ бон у дунейы æмæхсæнадмæ нæ хъуыды, нæ цæстæнгас фæхæццæ кæнын», – банысан кодта политолог.

Уый йæ хъуыдытæ загъта Важа Гаприндашвилийы тыххæй дæр, кæцы фехæлдта Хуссар Ирыстоны арæн æмæ уый фæстиуæгæн ахст æрцыд.

Динæйы ныхæстæм гæсгæ, уый уыд гуырдзиæгты æрдыгæй барæй арæзт провокаци. Ахæм провокацитæ, зæгъгæ, ноджыдæр арæзт цæудзысты.

Экономикон зонæдты кандидат Тыбылты Азæ лæмбынæг анализ сарæзта республикæйы экономикæйæн. Уый æрхаста нымæцтæ, кæцытæ дзурæг нæ уыдысты республикæйы экономикæйы размæцыдыл.

Тыбылты Азæйы раныхас мадзалы хайадисджытæм сæвзæрын кодта карз дис-кусситæ.

ОСИАТЫ Индирæ