Фыдæлтæй фæстæмæ алы нацийæн дæр иууыл зынаргъдæр фæрæзтыл фæнымайынц се ‘взаг, фарн æмæ æгъдау. Фæлæ уыдонæй иууыл сæйрагдæр у æвзаг, æнæ уымæй нацийæн уæвæн кæй нæй, уымæ гæсгæ. Ацы хъуыды кæд алчи дæр хорз æмбары, уæддæр мадæлон æвзаджы размæцыдыл æмхуызон нæ фæхъуыды кæнынц.

Ирон æвзаджы райрæзтыл æнтысгæйæ чи фæкуыстой, ахæмтæ бирæ уыдысты æмæ сты ныр дæр. Мадæлон æвзаг раиртасыныл чи бакуыста, уыдонæй иууыл зынгæдæр бынат бацахста стыр ахуыргонд Абайты Васо. Ирон адæмы гений Абайты Васо кæстæртæн дæр фæдзæхста: «Мæ зæрдæ риссы, нæ мадæлон æвзаджы хъысмæтыл куы ахъуыды кæнын, уæд. Куыстуæтты æмæ æхсæнадон æмбырдты нæ, фæлæ ма хæдзары, бинонты ‘хсæн дæр тæссаг уавæры бахауд. Хъуамæ алчи дæр æмбара, æвзаджы фесæфт кæй у адæмы фесæфт. Нæй æвзаг – нæй адæм. Фæдисы хъæр: не ‘взаг бахъахъхъæнæм, бавæрæм æй! Æппæты фыццаг хæдзары, бинонты ‘хсæн. Алы хæдзары къулыл дæр хъуамæ фыст уа егъау дамгъæтæй: “Ам иронау (дыгуронау) дзурынц”. Ахæм фæдзæхст æмæ зæрдæрис-гæ дзырдтимæ Абайты Васо кæстæртæм сидти 1990-æм азты.

 

Номдзыд æмæ стыр ахуыргонд Абайты Васойы райгуырæн бон ирон адæмæй рох никуы баззайы. Ныр дæр йæ ном арынæн æнæхъæн къуырийы дæргъы уагъд цыдысты бирæ мадзæлттæ.

15-æм декабры – Абайты Васойыл 116 азы сæххæсты бон – банысан кæныны тыххæй йæ цырты цурмæ æрбацыдысты нæ республикæйы Хицауады Сæрдар Хъуылымбегты Доменти, йæ хæдивæг Пухаты Эрик, РХИ-йы Культурæйы ми-нистр Остъаты Мадинæ, Ирыстоны Фысджыты цæдисы æмсæрдар Хъазиты Мелитон, нæ горæты национ музейы директор Зассеты Мераб, Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты ахуыргæнджытæ, студенттæ, афтæ ма горæты 5-æм æмæ 6-æм астæуккаг скъолаты ахуыргæнджы-тæ,ахуыргæнинæгтæ æмæ æхсæнады минæвæрттæ. Уыдон стыр ахуыргонды цырты раз сæвæрдтой дидинджытæ.

Æрæмбырдуæвджыты раз раныхас кодта Ирыстоны Фысджыты æмсæрдар Хъазиты Мелитон. Уый йæ раныхасы, сæйраджыдæр, хорзыл банымадта нæ ахуырдзау фæсивæды минæвæрттæ æрвылаз дæр кæй æрбацæуынц Васойы ном ссарынмæ, уый та нысан кæны, зæгъгæ, нæ кæстæртæ аргъ кæнынц нæ номдзыд адæймæгтæн. Абайты Васойæн та йæхи тыххæй загъта: «Æз бирæ хорз æмæ кадджын адæймæгтыл фембæлдтæн, фæлæ дзы Васойæ стырдæр адæймагыл мæ бон банымайын никæйы у. Æрмæст йæ зонадон куыстыты тыххæй нæ, фæлæ йæ æгъдауæй дæр мын уыд бафæзминаг. Æз æй федтон лекцитæ кæсгæ, фынгыл бадгæ дæр æмæ мæ кæддæриддæр дисы æппæрста йæ уæздандзинадæй.

Мах Васойæн йæ ном куы арæм, уæд уымæй кад кæндзыстæм нæхицæн æмæ не ‘взагæн дæр, – загъта йæ раныхасы Хъазиты Мелитон. Уый ма æрæмбырдуæвджытæн бакаст йæхи фыст æмдзæв-гæ «Васойы сыгъд хæдзар».

Ирон æвзаджы генийы тыххæй та РХИ-йы Хицауады Сæрдар Хъуылымбегты Доменти та загъта:

– Абайты Васо йæ царды алыгъуызон фæндæгтыл цæугæйæ, архайдта, цæмæй ирондзинад бæрзонд æмвæзадыл уа. Уый йæ цардæй махæн алкæмæндæр цæвиттон равдыста, цæмæй нæ алчидæр архайа Ирыстоны сæраппонд. Афтæ куы архайæм, уæд фидæны нæ бон зæгъын бауыдзæн: мах Васойы фæдонтæ стæм æмæ лæггад кæнæм нæ Райгуырæн бæстæйæн.

Абайты Васо та ирон æвзагæн цы сарæзта, уый мах абон нæ раныхæсты дзыр-дтæй не сбардзыстæм, фæлæ махæй алчидæр хъуамæ зона, уый нын цы стыр зонадон куыстытæ ныууагъта, уыдон ирон адæмæн цæрæнбонтæм кæй сты ахуыр-гæнæн æрмæг. Мах ын уымæ гæсгæ кæддæриддæр хъуамæ аргъ кæнæм, йæ ном ын бæрзонд кæнæм. Цæмæй йын йæ ном сæнусон кæнæм, уый тыххæй та йын йæ музейы дуæрттæ тагъд рæстæджы хъуамæ байгом кæнæм.

Хицауады Сæрдар Хъуылымбегты Доменти ма бузныджы ныхæстæ загъта Васойы номарæн мадзалы организатортæн. Уыдон та уыдысты республикæйы зонад-иртасæн институт, Ахуырад æмæ зонады министрад æмæ Культурæйы министрад.

Номарæн мадзалмæ æрбацæуæг скъолаты ахуыргæнинæгтæ бакастысты Васойы тыххæй ирон фысджыты фыст æмдзæвгæтæ.

Профессор Битарты Зоя нын куыд загъта, уымæ гæсгæ 12-æм декабрæй скъолаты ахуыргæнинæгтæн каст цæ-уынц Абайты Васойы цард æмæ зонадон архайды тыххæй лекцитæ. Ныридæгæн уал ахæм лекцитæ бакаст æрцыдысты авд скъолайы æмæ иннæ скъолаты дæр каст цæуыдзысты, стæй та нæ, зæгъгæ,  фæнды районты скъолатæм дæр ацæуын.

Йæ ныхæстæм гæсгæ ахæм лекцитæ уадзын уымæн хъæуы æмæ чизоны ныры кæстæртæй сомбоны исчи ахъуыды кæна æмæ зæгъа, зæгъгæ, ирон æвзагзонынадæн, истори æмæ этнографийæн æз дæр чысыл исты баххуыс кæнон мæ архайдæй. Уымæн æмæ иумæйагæй Васо цы фæдыздæхтыты куыста, уыдон сты ирон гумманитариты æппæт фадгуытæ.

Туаты Ларисæ

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.