Æнæскъола хъæуæн – æдзæрæджы хъысмæт

Хъемултайы баззадис иу скъоладзау

Багаты Алыксийы номыл Дзауы районы Хъемултайы хъæуы астæуккаг скъола реорганизаци кæй æрцыдис райдиан кълæсты скъоламæ, уый фехъусгæйæ, нæ редакцийы журналисттæ бацыдысты æмæ бынаты базонгæ сты хъуыддагимæ. Бацымыдис кодтам ахуыргæнджытæн сæ дарддæры уавæримæ.

Горæтæй Хъемултæйы хъæумæ бахæццæ стæм 20 минутмæ — фæндаг у асфальтгонд æмæ лæгъз. Машинæйы рудзынгæй цы æрдзы рæсугъддзинæдтæ федтам, уыдонæй адæймаджы зæрдæ иста æнæкæрон æхцондзинад. Уæлдайдæр та фæззæджы нывтæй. Фæлæ бынатмæ бацæугæйæ скъола ахæм уавæры баййæфтам, æмæ нæ зæрдæтæ ныммæгуыр сты — дуæрттæ æхгæд, сывæллæтты хъæлдзæг хъæлæба никуыцæй хъуысы, рудзгуытæ та æнкъардгъуызæй кæсынц…

Скъолайы раздæры директор Биазырты Тамаз ныл сæмбæлд æхсызгонæй, бакодта нын скъолайы дуæрттæ. Хæрзæфснайд кълæстæй ракалдис уазал, пецтæн сæ алыварс амад сугтæй ничиуал æндзары. Кълæсты фенæн ис, цæттæ æмæ ифтонг кæй уыдысты ахуыры азмæ. Къултыл фысджытæ æмæ æхсæнадон архайджыты нывтæ, Уæрæсе æмæ Хуссар Ирыстоны паддзахадон символикæтæ, ахуырады процессæн хъæугæ æрмæджытæ. Фæлæ уыдон дæр, æвæццæгæн, æнæхъæугæ систы.

Реорганизацийы æндæвдад

Биазырты Тамаз æртын азы дæргъы фæкуыста Хъемултайы скъолайы директорæй, ахуыргæнинæгтæн амыдта ирон æвзаг æмæ литературæ. Йæхæдæг дæр райгуырд æмæ схъомыл Котантойы хъæуы. Тынг хорз зоны бынаты царды уавæртæ. Уымæ гæсгæ йын скъолайы сæхгæд у уæлдай зын. Куыд скъолайы директор, афтæ стыр бæрндзинад æнкъары скъола æхгæд кæй æрцыд, æмæ ноджы фылдæр та, ахуыргæнджытæ æгуыст кæй баззадысты, ууыл. Катайгæнгæйæ радзырдта сæвзæргæ уавæры тыххæй:

«Æрæджы нæм Дзауы районы администрацийы ахуыры хайады гæс Джиоты Алексей æрбарвыста реорганизацийы фæдыл официалон гæххæт, цыран фехъусын кодта, ахуыргæнинæгтæ нæм кæй нал ис, уымæ гæсгæ Хъемултайы астæуккаг скъола 1-æм ноябрæй æхгæд цæуы. Скъолайы бындурыл ма баззайдзæнис æрмæстдæр райдиан скъола.

Кæй зæгъын æй хъæуы, ахæм хабарыл сæмбæлдыстæм хъыгимæ. Хъæуы скъола куы нæ уа, уæд нымæг кæны. Уымæн æвдисæн — нæ республикæйы бирæ хъæутæ. Цæрджытæн ацы хабар уыд тынг зын. Уымæн æмæ дзы ис ахæмтæ, æрмæстдæр скъолайы куыстмыздæй цардысты. Фæлæ, хъыгагæн, хъæуы сывæллон куы нал уа, уæд йæ фæстаг уымæ цæуы. Цæмæй тарстыстæм, уый æрцыд. Уыдис нæм сывæллæттæ, фæндыдис сæ махмæ ахуыр кæнын, фæлæ ма уыимæ дарддæр цымыдис кодтой спорт, музыкæ, ныв кæнын æмæ æндæр уæлæмхас ахуырадмæ. Уыдæттæм та сæ цæуын хъуыдис горæтмæ — фадæттæ та нæ уыд. Æппынфæстаг ацыдысты горæтмæ. Ныртæккæ ма нæм цы иунæг саби баззадис, райдиан скъола дæр уый руаджы бахъахъхъæд æрцыдис. Хистæркълæсты дæр ма нæм уæддæр иу ахуыргæнинаг куы уыдаид, уæд абон скъола æхгæд не ’рцыдаид. Цалдæр азы размæ ма бахаудтам ахæм уавæры — скъола æхгæд æрцыд рæстæгмæ. Фæстæдæр райдиан кълæсты ахуыргæнинæгтæ хистæр кълæстæм куы схызтысты, уæд астæуккаг скъола дæр байгом кодтам. Ныфс нæ ис, ацы хатт дæр афтæ кæй рауайдзæнис», — загъта Биазырты Тамаз.

Ахсджиаг фарст

Ныртæккæйы дуджы, куыд Уæрæсейы æндæр регионты, афтæ нæ республикæйы дæр куысты бынæттæ ссарын зын у. Скъолайы сæхгæдимæ, æгуыстæй кæцы ахуыргæнджытæ баззадысты, уыдон фесты хъуыдыйаг сæ дарддæры цардæн фæрæзтæ амал кæныныл. Æнæнхъæлæджы бахаудысты зын уавæры æмæ сæ бахъуыд æндæр куыстытæ агурыны сæр. Кæй зæгъын æй хъæуы, хъæуты куыст ссарæн нæй, уымæ гæсгæ бирæтæ фæнд кæнынц горæтмæ ралидзын. Ам ма цы иугай хæдзæрттæ баззадис, уыдон дæр афтæмæй æввахс рæстæджы сафтид уыдзысты æмæ та нæ республикæйы радон хъæу аззайдзæнис æдзæрæгæй.

Биазырты Тамаз куыд зæгъы, афтæмæй скъолайы сæхгæдимæ иуæндæс ахуыргæнæджы баззадысты æгуыстæй. Уыдонæй фондз сты Хъемултайы хъæуы бынæттон цæрджытæ.

«Хъæуы цæрæг, скъолайы историйы ахуыргæнæг Сиукъаты Ларисæ у æртæ сывæллоны мад. Нырма æвзонг у æмæ баззадис æгуыстæй. Æввахс рæстæджы куыст куы нæ ссара, уæд æд бинонтæ ацæудзысты хъæуæй. Афтæ иннæтæ дæр. Чизоны, исчи ацы фарстмæ уæлæн-гай цæстæй кæсы, фæлæ махæн уый у тынг ахсджиаг», — загъта нын Биазыры фырт.

Сиукъаты Ларисæимæ ныхасгæнгæйæ, бамбæрстам, уымæн йæ хъæу æмæ скъолайы бирæазон куыст зынаргъ кæй сты. Ныртæккæ алкæцы скъола дæр ахуыргæнджытæй æххæст кæй у, уый æмбаргæйæ, Ларисæйы ныфс нæй рæхджы куыст ссарынæй. Йæ хъуыдыйы ис а-зымæджы горæтмæ ралидзын.

«Мæ хъуыддаджы фæдыл бацыдтæн Дзауы районы администрацийы сæргълæууæг Тыбылты Вандæмæ, цæмæй мын цы гæнæн ис, уымæй баххуыс кæна. Уæд мæ хъæуæй ацæуын нал бахъæуид. Уый мын мæ тыхстдзинад бамбæрста æмæ мын баныфсæвæрдта куыст ссарынæй. Æз æй æмбарын, тагъд рæстæджы мæ фарст кæй нæ аскъуыддзаг уыдзæнис, фæлæ æнхъæлмæ кæсын», — загъта Ларисæ.

Кæддæры нæргæ скъола

Цæдисы ныппырхы размæ Хъемултайы хъæуы цард фыхтис цæджджинагау. Бирæ зындгонд адæймæгтæ рацыд ацы скъолайы къæсæрæй. Фæстаг 32 азы скъола вагæтты кусы, фæлæ 1990 азты онг ам уыд æртæуæладзыгон агъуыст, ахуыр дзы кодтой 300-йæ фылдæр сывæллоны.

«Мæхæдæг дæр астæуккаг ахуырад райстон ацы скъолайы æмæ ма абон дæр мæ зæрдыл лæууынц уæды азтæ. Нæ ахуыргæнджытæ се ’ппæт дæр уыдысты тынг хорз, сæ хъомылгæнинæгтыл аудыттой æмæ сын рæдауæй зонындзинæдтæ хæлар кодтой. Кæд алкæйы кой не скæнон, уæддæр æнæзæгъгæ нæй географийы ахуыргæнæг, дзæнæттаг Гугкаты Зинаидæйы сыгъдæг ном. Уый уыдис нæ театры адæмон артисткæ Гугкаты Эвелинæйы хо. Йæ предмет нын афтæ хуымæтæджы æнцонæмбарæн æвзагæй амыдта, æмæ нын уыдис уарзон. Ахæм ныхæстæ ма зæгъæн ис бирæ æндæр ахуыргæнджытæй дæр.

Скъолайы рауагъдонтæ-иу кæддæриддæр каст фесты куыд нæ республикæйы, афтæ æндæр горæтты уæлдæр ахуыргæнæндæттæ. Остъаты Георги æмæ Биазырты Фюрер ныртæккæ сты Цæгат Ирыстоны Парламенты депутаттæ. Ахуыры æппæт уавæртæй дарддæр ма дæрддаг хъæутæй æрбацæуæг ахуыргæнинæгтæн ам уыд интернат. Ифтонг уыдысты æппæт уавæртæй дæр. Уроктæй дарддæр ма истой уæлæмхас цæттæгæнæн кружокты, уыдис сын физкультурæйы уроктæ уадзынæн уæрæх спортзал. Хъыгагæн, 1992 азы зæххæнкъуысты фæстиуæгæн ацы скъолайы агъуыст дæр ныппырх.

Уæд бæрæг фæкъаддæр ис хъæуы цæрджыты æмæ скъолайы ахуыргæнинæгты нымæц. Æппæт зын уавæртæм нæкæсгæйæ скъола ныры онг бахъахъхъæдта йæ статус.

Скъолайы реогранизаци æмæ йæ дарддæры фарсты фæдыл йæ хъуыдыдтæ загъта Дзауы районы администрацийы ахуыры хайады гæс Джиоты Алексей. Уый куыд банысан кодта, афтæмæй ног ахуыры азы райдианы алы скъола дæр цы хыгъд радты, уымæ гæсгæ рабæрæг ис, ацы аз Хъемултайы скъолайы кæй ис æрмæстдæр иу ахуыргæнинаг фыццаг къласы. «Æрвылазон хыгъды бындурыл РХИ-йы Ахуырад æмæ зонады министрадимæ иумæ Закъонмæ гæсгæ рахастам скъола среорганизаци кæныны фæндон. Райдиан скъолайы ма сæ куыст кæндзысты: ахуыргæнæг, дыууæ хъахъхъæнæджы, хъармгæнæг æмæ сæрфæг. Æгуыстбаззайæг ахуыргæнджытæй нæм сæ иу æрбахаста йæ куырдиат, цæмæй йын баххуыс кæнæм куыстыбынат ссарын æмæ мах архайæм йæ хъуыддагыл», — загъта районы ахуыры хайады гæс.

ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ,
ХУЫГАТЫ Миленæ