5-æм июны Æрдз бахъахъхъæныны дунеон бон алы аз дæр нысангонд æрцæуы. Уыцы бон ма нысангонд цæуы Экологы бон дæр. Ацы бон сфидар кодта Иугонд Нациты Организацийы Генералон Ассамблея 1972 азы 15-æм декабры. Хицæн бæрæгбон – Экологы бон нысан кæныны тыххæй уынаффæ райста Уæрæсейы Федерацийы президент В. Путин. Фæлæ уæддæр Экологы бон баиу кодтой æмбæлон дунеон бæрæгбонимæ, кæцы нысан цæуы 5-æм июны. Уымæ гæсгæ æрвылаз дæр куыд Уæрæсейы, афтæ нæ республикæйы дæр бæрæгбоны цытæн уагъд фæцæуынц форумтæ, тымбыл фынгтæ, конференцитæ.
Брæтты утилизацийы проблемæ эффективонæй скъуыддзаг кæнын æмæ æрдзы чъизи кæнынæй фæдзæхсыны нысанæн брæттыл кæронмæ бакусыны нырыккон куыстуат республикæйы саразын кæй хъæуы, уый фæдыл дзырдтой 5-æм июны уагъдцæуæг тымбыл фынг «Проблемы экологии Южной Осетии»-йы хайадисджытæ.
Тематикон тымбыл фынг бацæуæн ныхасæй байгом кодта Информацион агентад «Рес»-ы сæйраг редактор Уазæгты Юри. Уый цыбыртæй æрдзырдта, нæ республикæйы экологийæн иууыл проблемондæр чи сты, ахæм фарстытыл.
Республикæ Хуссар Ирыстоны Фæлхасгæнджыты бартæ æмæ цæрджыты фæрныгад хъахъхъæныны къабазы хъусдарды фæдыл комитеты сæрдар Коцты Маринæйы ныхæстæм гæсгæ абоны бон нæ республикæйы цы брондæттæ ис, уыдонæй иу дæр дзуапп нæ дæтты санитарон-гигиенон домæнтæн. «Мах ацы проблемæимæ æмбæлæм бирæ азты дæргъы. Хуссар Ирыстоны никуыма уыдис арæзт ахæм брондон, кæцы дзуапп дæтта æмбæлон домæнтæн», – загъта Коцты Маринæ.
Ахæм уавæр фылдæрбæрцæй свæййы æрдзы чъизи кæныны аххосаг æмæ тæссагдзинад æвзæрын кæны нæ бæстæйы цæрджыты æнæниздзинадæн.
Сæйраг санитарон дохтыры хъуыдымæ гæсгæ, æнæмæнгхъæуæг у республикæйы брæттæ кæронмæ бакусыны нырыккон куыстуат саразыны хъуыддаг. Уыимæ иумæ ма æнæмæнг хъæуы брондон рахицæн кæнын дæр, уымæн æмæ алыгъуызон брæттæн кæронмæ бакусыны фадат нæй.
Уымæй дарддæр ма хъæуы бакусын ууыл дæр, цæмæй брондæтты бынæттæ агуырд æмæ хицæнгонд цæуой æмбæлон специалистты амындмæ гæсгæ. «Уый у тынг ахсджиаг хъуыддаг, цæмæй æххæст цæуой экологион æмæ санитарон-гигиенон нормæтæ», – банысан кодта Коцты чызг.
Хъыгагæн, ивгъуыд азты-иу брæттæн полигонтæ агурыны хъуыддаг фылдæр аскъуыддзаг кодтой хицæн бæрнон кусджытæ. Уыдон-иу нæ бафарстой специалистты æмæ æмбæлон ведомствоты.
Ахæм æнгæс хъуыды ма загъта мадзалы хайадисæг вице-спикер, РХИ-йы сæудæджерад, транспорт, бастдзинад, æрдзон ресурсты æмæ экологийы фæдыл Парламенты комитеты сæрдар Тедеты Руслан. «Махмæ, Парламентмæ, брондонтæм æввахс чи цæрынц, уыцы адæмæй æрбацæуынц хъæстытæ. Хъыгагæн, нырмæ дæр ацы проблемæ скъуыддзаг не ‘рцыдис æмæ уый тыххæй хъæуы бацархайын, цæмæй рæстæгыл райсæм исты æмбæлон мадзæлттæ.
Раныхас ма кодта Хуссар Ирыстоны Паддзахадон телерадиокомпани «Ир»-ы авторон телепрограммæ «Сельский час»-ы амонæг Цæбиты Валентинæ. Уый фыцца-жыдæр, банысан кодта Цхинвалы районы Иры хъæумæ æввахс брондонæн цы зæхх рахицæн кодтой, уый тæссаг кæй у экологийæн. «Мах максималон æгъдауæй рационалонæй хъуамæ пайда кæнæм, цы хъæууонхæдзарадон зæххы фадгуытæ нæм ис, уыдонæй. Советон дуджы уыцы бынаты, æгæрыстæмæй, хæдзæрттæ саразынæн дæр бар нæ лæвæрдтой. Уымæн æмæ нымад сты хорз, тыллæгдæттæг зæххытыл æмæ-иу сæ æрзайын кодтой экологион æгъдауæй сыгъдæг продукттæ. Ныр та кæйдæр хъуыдымæ æрцыд, цæмæй уыцы ран арæзт æрцæуа брондоны полигон. Уымæйдæр уыцы рæстæджы æмæ нæ куы бахъуыдис хъæууон хæдзарад размæ ракæныны сæр. Уымæй дарддæр ма уæлдæр банысангонд бынат брондонæн нæ бæззы экологион цæстæнгасæй дæр. Дымгæ æмæ зæххыбыны дæттæ Цхинвалы ʻрдæм хæсдзысты уыцы брæттæ цы хъæстæ марг хицæн кæной, уыдон. Уый та æвзæрæрдæм бандавдзæнис экологийыл æмæ адæмы æнæниздзинадыл дæр», – катайгæнгæ дзырдта Цæбиты Валя.
Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты биологийы кафедрæйы сæргълæууæг, профессор Кокойты Таймураз дæр сразы ис Цæбиты чызджы хъуыдыимæ. «Æз æппæтæй дæр дæн Валентинæйы хъуыдыйы фарс. Уымæн æмæ йæ зонын, брæттæ куы бамбийынц, уæд кæй хицæн кæнынц, адæймагæн зиан чи хæссы, ахæм буарадтæ – диоксидин, формальдегид, карбомид æмæ æндæртæ. Уыдон расайынц, абон нæм чи сарæх, уыцы онкологион низтæ. Уый фæстиуæгæн тас у нæ сомбоны фæлтæрæн. Æз дæр зæгъын уый, æмæ Иры хъæумæ æввахс бынаты нæй брондон саразæн», – банысан кодта ахуыргонд биолог.
Кокойты Таймураз æмæ Цæбиты Валя дæр сæ хъуыдытæ загътой, брæттæ кæронмæ бакусыны нырыккон куыстуат саразын æнæмæнг хъуыддаг кæй у, уый фæдыл. Ацы хъуыдыйы фарс рахæцыдысты тымбыл фынджы иннæ хайадисджытæ дæр.
Мадзалы дзырдтой, хæрзгъæд нуазыны доны проблемæ Хуссар Ирыстоны нырма дæр кæй лæууы, уый тыххæй дæр.
Хуссар Ирыстоны нуазыны дон санитарон нормæтæн дзуапп кæй нæ дæтты æмæ хæрзгъæд кæй нæу, уый банысан кодта Коцты Маринæ.
«Мах регулярон æгъдауæй къуыри дыууæ хатты бæрæг кæнæм нуазыны доны гъæд Цхинвалы æмæ æртæ мæй иу хатт та районты. Нырма никуы уыдис афтæ, æмæ горæты нуазыны дон химикон æмæ бактериологион бæрæггæнæнтæм гæсгæ уыдис нормалон», – загъта Коцты чызг.
Хъæуты æмæ районты нуазыны дон дæр практикон æгъдауæй бактериологион бæрæггæнæнтæм гæсгæ нæ вæййы, куыд æмбæлы, афтæ сыгъдæггонд нæ цæуы.
Ахæм мæгуыр уавæры ис “Мæскуыйы” микрорайоны нуазыны дон дæр. Уый бынатмæ хæццæ кæны комкоммæ дæр Едысы доны хаххæй, резервуартæм нæ бацæугæйæ æмæ йæ сыгъдæг нæ кæнынц. Уый тыххæй, бактериологион бæрæг-гæнæнтæм гæсгæ, дон практикон æгъдауæй никуы вæййы, нормæтæ куыд домынц, уымæ гæсгæ. Ахæм уавæр та катайдзинад æвзарын кæны не ʻмбæстæгты æнæниздзинады тыххæй. «Мах амонæм, цæмæй адæм нуазой хом дон кранæй. Хуыздæр у нуазын фых дон. Уый фылдæрбæрцæй хауы сывæллæттæм», – фæдзæхста сæйраг санитарон дохтыр.
Йæ ныхæстæм гæсгæ 2012 азмæ донæн йæ 82 проценты бактериологион бæрæг-гæнæнтæм гæсгæ æмбæлон нæ уыд. Уыдис ма ахæм мæйтæ дæр æмæ доны гъæд 100 процентæй уыдис æнæбæзгæ.
Фæстæдæр «Водоканал» сæрмагонд сыгъдæггæнæн куы сæвæрдтой, уæд нуазыны доны гъæд бирæ фæхуыздæр ис. Уыимæ иумæ 50 проценты бæрц фæкъаддæр сты тъæнгты инфекцион низтæ. 2017-æм азы та ногæй доны гъæд февзæрдæр.
Кæд æмæ горæтмæ цы дон лæвæрд цæуы, уый резервуарты сыгъдæг кæнынц, уæд йæ гъæд вæййы хуыздæр.
Журналисттæ доны гъæды тыххæй бацымыдис кодтой, зæгъгæ, нæй гæнæн æмæ æвæрд æрцæуой æмбæлон фæрсудзæнтæ, фæлæ та-иу сæ фарстæн дзуапп нæ райстой, уымæн æмæ дзы Цхинвалы хæрзарæзтады комбинатæй ничи уыдис. Фарстæуы, кæд иу бон нуазыны доны гъæд хуыздæр вæййы, уæд иннæ хæттыты афтæ цæмæннæ уал вæййы.
«Нæ специалисттæ регулярон æгъдауæй уадздзысты мониторинг доны гъæды тыххæй æмæ домдзысты «Водоканал»-ы къухдариуæгадæй, цæмæй-иу цалынмæ дон радтой горæтмæ, уæдмæ уал-иу бакусой йæ ссыгъдæг кæныныл», – загъта Коцты Маринæ.
Тымбыл фынджы ма Коцты Маринæ фехъусын кодта, рæхджы кæй фæнд кæны ацы фарстыл РХИ-йы Хицауадимæ æруы-наффæ кæнын. Мадзалы ма дзырд цыдис къорд æндæр ахсджиаг фарстатыл дæр.
Цхуырбаты Ларисæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.