Ацы аз 26-æм августы 95 азы сæххæст уыдаид зынгæ хуссарирыстойнаг ахуыргонд, философон зонæдты доктор, профессор, æхсæнадон архайæг æмæ йæ радтæг адæмы стыр патриот Цхуырбаты Зелим Павелы фырты райгуырдыл. Ахуыргонды рухс ном æрымысынæн Уанеты Захары номыл зонад-иртасæн институты Актон залы уагъд æрцыд зонадон конференци.
Конференцимæ æрбацыдысты æмæ дзы хайад райстой институты зонадон кусджытæ, æхсæнадон интеллигенцийы минæвæрттæ, Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты ахуыргæнджытæ æмæ студенттæ.
Цхуырбаты Зелимы номарæн мадзал бацæуæн ныхасæй байгом кодта зонад-иртасæн институты директор, историон зонæдты кандидат Гаглойты Роберт. Уый æрæмбырдуæвджыты базонгæ кодта мадзалы боны фæткимæ æмæ уый фæстæ банысан кодта институты йæ зонадон куысты ахадындзинад. «Цхуырбаты Зелим уыд зындгонд философ, ирон зонад чи размæ кодтой, уыдонæй æмæ сын кæддæриддæр хъæуы арын сæ рухс нæмттæ», – загъта Гаглойты Роберт.
Ахуыргонды цард æмæ сфæлдыстады тыххæй доклад бакаст зонад-иртасæн институты ног æмæ ногдæр историйы хайады хистæр зонадон кусæг, философон зонæдты кандидат Дзугаты Къоста. Уый фыццаджыдæр, банысан кодта Зелим кæй уыдис Хуссар Ирыстоны 1960-1980 азты чи куыста, уыцы зынгæ æмæ бæрзонд квалификацийы философты плеядæйæ. «Цхуырбаты Зелим райгуырдис Цхинвалы 26 августы 1924 азы. Фыццаг ахуыр кæнынмæ бацыдис Тъбеты æнæххæст астæуккаг скъоламæ æмæ уый фæстæ та – Сталиниры 2-æм астæуккаг скъоламæ æмæ йæ каст фæцис 1943 азы. Уыцы аз та йæ ахуыр адарддæр кодта Сталиниры паддзахадон педагогон институты литературон факультеты æмæ йæ каст фæцис 1947 азы.
1940 азы бацыд фæскомцæдисы рæнхъытæм æмæ 1943 азæй та ссис коммунист. Уæд æвзыгъд лæппуйы кусынмæ æрбахуыдтой партион органтæм æмæ дзы цалдæр азы акуыста хицæн æмæ хицæн бæрнон бынæтты», – банысан кодта Дзугаты Къоста. Уый ма куыд радзырдта, афтæмæй Цхуырбаты Зелимæн йæ фæндæгтæ гом уыдысты партион чиновникы карьерæмæ, фæлæ уый тырныдта царды æндæр ахсджиагдæр бæрзæндтæм – ахуырмæ. 1949 азы бацыдис Философон институты аспирантурæмæ æмæ 1953 азы æнтыстджынæй бахъахъхъæдта кандидатон диссертаци ахæм темæйыл “Влияние передовой русской культуры на развитие передовой культуры осетинского народа”. Докладгæнæг куыд банысан кодта, афтæмæй Зелим хорз зыдта ирон, уырыссаг, гуырдзиаг æмæ немыцаг æвзæгтæ.
Сталинирмæ æрыздæхгæйæ, Зелим кусын райдыдта пединституты диалектикон æмæ историон материализмы кафедрæйы хистæр ахуыргæнæгæй, æмæ 1954-1955 азмæ уыдис уыцы кафедрæйы гæс. Уыцы азæй фæхуыдтой партион органтæм кусынмæ йæ раздæры хорз куысты тыххæй æмæ партийы Хуссар Ирыстоны обкомы бакуыста æртæ азы бæрц. Фæлæ уæддæр партион карьерæ сæйраг нæ уыдис Зелимæн æмæ 59-аздзыдæй рахызтис зонад-иртасæн институтмæ хистæр зонадон кусæгæй æмæ йæ иу азы фæстæ та ракодтой пединституты ректоры бынатмæ. Уым æртæ азы куы бакуыста, уæд æй йæ куысты фæндаг ногæй ахаста зонад-иртасæн институтмæ, фæлæ йæ ныр сæвæрдтой директорæй. Бирæ азты дзы фæкуыста директоры хæдивæгæй дæр. Æдæппæтæй дзы бакуыста 37 азы бæрц. Ам уый 1981 азы бацæттæ кодта æмæ æнтыстджынæй бахъахъхъæдта диссертаци, цæмæй ныр та райстаид философийы докторы ном. Йæ диссертацийы темæ уыдис «Общественно-политические воззрения народа в период, предшествующий Октябрьской революции».
Докладгæнæг ма банысан кодта, зæгъгæ, Зелимæн зонады уыдис стыр æнтыстытæ æмæ сты бæрæг. Уымæн мыхуыры рацыдис 40 зонадон уацæй фылдæр æмæ 5 монографийы, уыдонæй сæ иу уыдис Хетæгкаты Къостайы тыххæй, цыран автор бæстонæй æмбарын кæны, цы фарстытæм бавнæлдта, уыдон. «Цхуырбаты Зелимæн 1959 азы рухсмæ фæзындис монографи «Об общественно-политических и философских взглядах К. Л. Хетагурова», кæцы йæ ахсджиаг позицитæм гæсгæ абоны онг дæр нæ фесæфта йæ нысаниуæг. Автор ацы ран лæууы ахæм хъуыдыйыл, зæгъгæ, ирон адæмы культурæ æмæ экономикæйы райрæзтæн ахъаз уыдис ирæтты æрбаиу Уæрæсеимæ, уый. Ирон адæм Уæрæсеимæ куы баиу сты, уæд сын фæцис стыр уырыссаг адæмы раззагон æмæ прогрессивон культурæмæ æрбангом уæвыны фадат.
Цхуырбаты Зелим бæстонæй æвзары Ирыстоны XIX-æм æнусы социалон-экономикон æмæ æхсæнадон-политикон ситуаци. Фидарæй зæгъы, ирон интеллигенцийы фæзынд баст кæй у динимæ æмæ чингуытæ дæр уый бындурыл фыст кæй цыдысты. Уымæ гæсгæ монографийы автор лæуд у ахæм хъуыдыйыл, Къостайы размæ ирон æвзагыл кæй нæ уыдис дунеон литературæ æмæ гениалон фыссæджы уæхсчытыл кæй æруæз кодта егъау куыст. Къоста йæхи уырыссаг культурæ æмæ литературæимæ кæй баста, уый бæрæг уыд уымæй дæр, æмæ 1895 азы йæ уацмысты æмбырдгонд кæй рацыдис мыхуыры уырыссаг æвзагыл Стъараполы. Ирон æвзагыл та «Ирон фæндыр» фыццаг хатт фæзындис 1899 азы», – банысан кодта йæ доклады Дзугаты Къоста.
Иудзырдæй, монографи у цымыдисон, йæ хъуыды у арф æмæ философон, цыран автор бæстонæй, логикон æгъдауæй иртасы Хетæгкаты Къостайы архайд æмæ сфæлдыстад. Ахуыргонд философ Къостайы тыххæй цы раиртæста, уый уыдис стыр пайдайы хъуыддаг.Цхуырбаты Зелимæн нæ бантыст кæронмæ ныффыссын монографи Цæлыккаты Ахмæты тыххæй. А-дунейæ фæхъуыдис 1999 азы.
Конференцийы ма цымыдисон доклад «Религиозные воззрения доктора философских наук, профессора Цховребова З. П.» бакаст Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты философи æмæ культурологийы кафедрæйы хистæр ахуыргæнæг Хуыбиаты Соня. Уый дæр йæ раныхасы банысан кодта, Цхуырбаты Зелим кæй уыдис стыр ахуыргонд æмæ, зæгъгæ, нымад уыдис, куыд стыр философ-марксист, афтæ. «Зелим йæ куыстыты иртæста Ирыстоны æхсæ-нады райрæзт, зонад, дин æмæ идеологийы фарстытæ», – банысан кодта докладгæнæг.
Мадзалы стыр ахуыргонды тыххæй сæ мысинæгтæ дзырдтой историон зонæдты кандидат Джиоты Мурат æмæ зонад-иртасæн институты экономикæйы хайады зонадон кусæг Къæбысты Дзерассæ. Уыдон сæ дыууæ дæр сæрыстырæй банысан кодтой, æввахс зонгæ кæй уыдысты ахæм хорз æмæ ахуыргонд гоймагимæ, алчи дæр æй кæй зыдта уæздан, уæзбын адæймагæй æмæ уарзон кæй уыдис йе ‘мкусджытæн.
Цхуырбаты Ларисæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.