«Æвзæрстытæ – 17». Абоны реалитæ æмæ сомы тенденцитæ».

3 апрелы Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комитеты цы тымбыл фынг ауагъдæуыд, уырдæм æрæмбырд сты Президенты бынатмæ кандидатты штабты æмæ интеллигенцийы минæвæрттæ, партиты æмæ æхсæнадон организациты лидертæ, эксперттæ, журналисттæ. Тымбыл фынгы темæ уыд «Æвзæрстытæ – 17». Абоны реалитæ æмæ сомы тенденцитæ». Мадзал уагъта Дзуццаты Тамерлан. Уый банысан кодта тымбыл фынджы темæйы ахсджиагдзинад æмæ æрæмбырдуæвджытæм бахатыд, цæмæй сæ хъуыдытæ зæгъой, абон республикæйы цы уавæр ис, уый фæдыл.

Мадзалы раныхас кодта парти «Ирыстон – сæрибары фæзуат»-ы лидер Джиоты Аллæ.

Уый цыбыртæй радзырдта, абон Тыбылты Леониды фарсмæ кæй балæууыд, уый тыххæй æмæ банысан кодта, зæгъгæ,  алы адæймагæн дæр йæ бон у критикæ кæна республикæйы къухдариуæгады. Уый нысан кæны, республикæйы дзырды сæрибардзинад кæй ис. Радзырдта, куыд республикæйы, афтæ горæты дæр цы сырæзт æмæ цы рæзы, уыдон тыххæй. Уыимæ банысан кодта,  Тыбылты Леониды политикæйæ алцæуыл разы кæй нæу æмæ хъусдард аздæхта 2011 азы цаутæм. Уый куыд загъта, афтæмæй уæд хæлд æрцыдысты 17 мин адæймаджы конституцион бартæ, кæцытæ хъæлæс радтой, цæмæй уый, ома, Джиоты Алла суыдаид президент, фæлæ йæ нырма дæр ныфс ис, ацы цаутæн æмбæлон аргъ лæвæрд кæй æрцæудзæн.

«Мæнмæ ис цалдæр дырыс фарсты Президентмæ. Уыдонæй иууыл ахсджиагдæр сты 2011 азы цаутæ, æмæ мæ ныфс ис, тагъд рæстæджы сын кæй райсдзæн дзуаппытæ. Уымæн æмæ Тыбылты Леонид æнцонæй ныхас кæны æппæт æхсæнадон тыхтимæ», – банысан кодта Джиоты Аллæ.

2017 азы æвзæрстыты ахсджиагдзинады тыххæй йæ хъуыдытæ загъта æхсæнадон ар-хайæг Цхуырбаты Тимур дæр. Йæ ныхæстæм гæсгæ, фондз азы дæргъы демократи тох кæны коррупционизм æмæ хионизмы ныхмæ. Тыбылты Леониды фæрцы цадæггай коррупци куынæг цæуы, æмæ йæ уый тыххæй фæстæмæ равзарын хъæуы.

ХИПУ-йы ректор Тедеты Вадим дæр банысан кодта ацы æвзæрстыты вазыгджындзинад, уыимæ ма радзырдта президенты бынатмæ кандидатты программæйы тыххæй дæр. Уый куыд загъта, афтæмæй кандидаттæ фылдæр хъуамæ дзуриккой, цы саразынмæ хъавынц, уыдоны тыххæй, фæлæ абон уыдон фылдæр критикæ кæнынц кæрæдзийы.

«Мах æнæуый дæр зонæм, цы у хорз æмæ цы у æвзæр,  проблемæтæ алы ран дæр ис, фæлæ мах хъуамæ архайæм, цæмæй æвзæрстытæ ацæуой, парламентон æвзæрстытæ куыд æнæзæрдæхудтæй æмæ æргомæй ацыдысты, афтæ», – банысан кодта Тедеты Вадим.

Йæ рады Парламенты депутат Уалыты Розæ æрсидт кандидатты фарсхæцджытæм, цæмæй сын кæрæдзимæ уа цыты ахаст, «уы-мæн æмæ абон цæуыл дзурæм, уый рæстæгмæ фæзынд у æмæ нæ æвзæрстыты фæстæ иумæ кусын, ацы зæххыл фæрсæй-фæрсмæ цæрын хъæуы, нæ адæм куырыхон сты æмæ 9 апрелы æвзарæн фадгуытæм æрцæугæйæ, сæ фæндон зæгъдзысты».

Карз дискусситæ сæвзæрд ном «Республикæ Хуссар Ирыстон, Паддзахад Алани»-йы тыххæй.  Уалыты Розæ куыд загъта, афтæмæй йæм раст нæ кæсы ном «Республикæ Хуссар Ирыстон, Паддзахад Алани». Уый æрæмбырдуæвджытæн куыд бамбарын кодта, афтæмæй разы у «Хуссар Ирыстон-Аланийыл», фæлæ йæм раст нæ кæсы дзырд «паддзахад», ацы формулировкæ йæм кæсы фæтагъдгонд уынаффæйыл, ома, уал раздæр адæмы бафæрсын хъуыд, раст дæр сæм кæцы ном кæсы, уый тыххæй.

Президенты Паддзахадон уынаффæгæнæг Санахъоты Давиды ныхæстæм гæсгæ, дзыллон информацион фæрæзты фаг дзырд нæ цæуы республикæйы æвзæрстыты агъоммæйы уавæры тыххæй æмæ уый фæстиуæгæн, адæмы ‘хсæн парахат кæнынц дам-думтæ.

Уый ма куыд загъта, афтæмæй тæссаг у, кандидаттæй иу куы рамбула, уæд уыимæ иннæтæ куынæ сразы уой æмæ адæмы ‘хсæн куы сæвзæра ныхмæлæууынад.

Санахъоты Давиды ныхæсты фæдыл Информаци æмæ мыхуыры паддзахадон комите-ты сæрдар Тыбылты Алан банысан кодта журналистты вазыгджын æмæ ахсджиаг куыст, уыимæ ма радзырдта, уыдон æдзух æндæвдады бын кæй сты, уый тыххæй дæр.

Фæсарæйнаг хъуыддæгты министр Джиоты Мурат куыд загъта, афтæмæй кандидаттæй иуæй-иутæ сæ кампани аразынц архайæг хицауиуæгады æмæ Президенты критикæйы фæрцы. Референдумы тыххæй та банысан кодта, зæгъгæ, мах хъуамæ раздахæм нæ паддзахады историон ном.

Йæ ныхæстæм гæсгæ, афтæ рауадис, æмæ историон цауты фæстиуæгæн мах ферох кодтам, рагфыдæлтæй фæстæмæ нæ дуне цы номæй зыдтой, нæ уыцы историон ном Алани. Мах хъуамæ сæндидзын кæнæм нæ адæмы ном дæр æмæ нæ абоны паддзахады ном дæр. Хæдбар Республикæ Хуссар Ирыстон у астæуккаг æнусты Аланты паддзахады историон фæдон æмæ юридикон бындар.

«Республикæ Цæгат Ирыстон-Алани хæдбар паддзахад нæу, уый æндæр паддзахады сконды ис, уый у Уæрæсейы Федерацийы субъект æмæ уый тыххæй историон фæдон у, фæлæ юридиконæй та нæу», – загъта уый.

Джиоты Мурат куыд банысан кодта, афтæмæй нæ паддзахады историон ном «Паддзахад Алани» куы раздахæм, уæддæр Цæгат Ирыстон-Аланийæн фадат уыдзæн йæ ныры ном фæивынæн.

Хуссар Ирыстоны Президенты Администрацийы Мидæггагон политикæйы управленийы хистæр Уанеты Мурат куыд банысан кодта, афтæмæй, нæ паддзахады историон ном цахæмфæнды комбинациты куы дзурæм, уæддæр махæн            принципиалон у дзырд «Алани».

«Дзырд «паддзахад» чизоны мæ зæрдæмæ дæр нæ цæуы, фæлæ мæнæн принципиалон у ном «Алани»-йы раздахын. Референдумæн аивæн нæй. Мах  хъуамæ сразы уæм, цæмæй референдум ауагъдæуа. Мах хъæуы æвзæрстыты легитимондзинад, уый фæстиуæгæн дзырд «паддзахад» кæй зæрдæмæ нæ цæуы æмæ сæ нæразыдзинад чи æвдисы, уыдон референдумы бæрæггæнæнтæ куы фехалой,  уæд рауайдзæн афтæ, цыма ирæттæ сты ном «Алани»-йы ныхмæ», – загъта Уанейы фырт.

РХИ-йы Парламенты экс-спикер, Хуссар Ирыстоны Компартийы сæрдар Коцты Станислав йæ рады банысан кодта референдумы ахсджиагдзинад æмæ         принципиалондзинад.

«Референдумы фарст у æвзæрстытæй ахсджиагдæр æмæ принципиалондæр, уымæн æмæ Президент æвзарæм фондз азмæ, референдумæй та скъуыддзаг кæнæм нæ адæмы æмæ нæ паддзахаддзинады цæрæнбонтæмы фарст. Мæн фæнды, цæмæй баззайа дзырд «Ирыстон» дæр, уымæн æмæ нæ фæстаг 250 азы дæргъы дуне зоны Ирыстонæй, æмæ нæ ногдæр историйы дæр базыдтой куыд Хуссар Ирыстон», – загъта Коцты Станислав.

Йæ рады эксперт Джуссойты Алан дæр йæ хъуыдытæ загъта референдумы тыххæй, сæрмагондæй та, референдумы тыххæй Президент цы барамынд райста, уый тыххæй. Уый куыд банысан кодта, афтæмæй референдумы фарст раст æвæрд у, æви  нæ, нæ зæрдæмæ цæуы, æви  нæ, уæддæр скъуыддзаг у æмæ йыл нал хъæуы дзурын. «Мах хъуамæ ауадзæм референдум, уый тыххæй та хъуамæ бацархайæм, цæмæй максималонæй фылдæр адæм æрцæуа æвзарæн фадгуытæм æмæ æвæрццаг хъæлæс радтой референдумы фарстæн».

Депутат Бесаты Зитæ дæр банысан кодта нæ бæстæйы историон ном раздахыны ахсджиагдзинад.

«Нæ бæстæйы историон ном раздахыны тыххæй Президент цы уынаффæ райста, уый уыд раст æмæ рæстæгыл. Мах хæсджын стæм, цæмæй хъæлæс радтæм нæ бæстæйы историон ном раздахыны пайдайæн», – банысан кодта депутат.

«Алкæцы хъуыддаджы дæр кæронмæ бакæнын хъæуы. Хъуыддагтæ кæронмæ бакæныны тыххæй фаг нæ уыд фондз азы. Мах хæрзарæзт уынгтыл кæй цæуæм, æрмæст уый нæ нæ ферох, фæлæ ма ферох кодтам, кæй бæллыдыстæм, цæмæй политикæйыл æнæ хъуыды кæнгæйæ,  иу къуыри уæддæр ацæрын, сæрибарæй куыстмæ ацæуын æмæ фæстæмæ раздæхын. Уый тыххæй хъуамæ бауадзæм Тыбылты Леониды, цæмæй цы хъуыддæгтæ райдыдта аразын, уыдон кæронмæ бахæццæ кæна»,  – йæ рады банысан кодта Ахуырад æмæ зонады министр Гасситы Натали.

ХИЗИИ-йы кусæг Дзабиты Вячеслав куыд банысан кодта, афтæмæй æвзæрстытæ æргом æмæ æнæзæрдæхудтæй хъуамæ ацæуой. «Мах æппæт дæр хъуамæ саразæм, цæмæй дунейæн фенын кæнæм, мах цивилизацион æмæ демократон паддзахад кæй аразæм».

РХИ-йы Культурæйы министр Остъаты Мадина радзырдта, экс-президенты фарсхæцджытæ цы митингтæ уагътой, уыдоны тыххæй, ома, уыдон уагъд цыдысты развæлгъау бацæттæгонд сценаримæ гæсгæ. Афтæ ма банысан кодта, Президенты бынаты йæ фенын кæй фæнды бæрзонд ахуырдзинад æмæ фæлтæрддзинад кæмæ ис, хиуылхæцгæ æмæ æгъдауджын чи у, ахæм адæймаджы. Йæ ныхæстæм гæсгæ, абон æртæ кандидатæй ахæм адæймаг у Тыбылты Леонид.

Президенты Администрацийы къухдариуæггæнæджы хæдивæг параллельтæ сарæзта 2011 азы æмæ 2017 азы æвзæрстыты ‘хсæн. Уый банысан кодта 2011 азы æвзæрстыты уникалондзинад. Уый куыд загъта, афтæмæй 2017 азы æвзæрстытæ уыдонæй кардинало-нæй хицæн кæнынц æмæ зæгъ, фæлхатгонд нал æрцæудзæн уыцы кризис.

Гобозы фырт ма куыд банысан кодта, афтæмæй хицауиуæгады критикæ цыдæр моментты эффективон вæййы, фæлæ æвзæрстыты рамбулынæн уый фаг нæу.

Осиаты Индирæ