Æртындæс цæхæрцæст коммунар-хæстоны Уалыты Данел æмæ Никъала, Цхуырбаты Кышыл, Котолиты Никъала, Джиоты Андыри, Ходты Пашка, Гобозты Соскъо, Тедеты Иван, Цхуырбаты Тотыр, Дзеранты Буту, Джиголаты Резо æмæ Сашæ, Куымæридтаты Гигойы 1920 азы 20 июны фехстой гуырдзиаг лæгмартæ.
Бирæ фыдракæндтæ арæзтой йæ рæстæджы гуырдзиаг лæгхортæ ирон адæмы ныхмæ – уæд 13 коммунарæн ингæн скъахын кодтой æмæ сæ уым баныгæдтой, Ереды хъæуы 12 бæлццоны дæр баныгæдтой удæгасæй, Зары фæндагыл сабырцæрæг лигъдæтты сухты цагъд ныккодтой… æмæ чи фæнымайдзæн сæ сырдон фыдмитæ ирон адæмы ныхмæ.
Гуырдзиаг меньшевикты къухæй цы 13 коммунары æрцыд мард, уыдон ном арыны цытæн 20 июны Згъудеры уæлмæрдмæ сæ иумиаг ингæны цурмæ æрбацыдысты нæ бæстæйы Сæргълæууæг Бибылты Анатоли, Хицауады æмæ Парламенты сæрдæрттæ Бекъойты Геннади æмæ Тадтаты Алан, министрадтæ æмæ уагдæтты сæргълæуджытæ.
Мадзалы хайадисджытæ веноктæ æмæ дидинджытæ сæвæрдтой Ирон адæмы ныхмæ геноциды амæттæгты ном арыны боны цытæн 13 коммунары номыл цырты раз.
Бæстæйы Президент Бибылты Анатоли бузныг загъта мадзалы хайадисджытæн, кæй кад æмæ аргъ кæнынц, бæстæйы сæрибардзинады сæрыл чи фæмард, ирон адæмы геноциды фыццаг амæттæгты ном чи æнусон кæны, уыдонæн се ‘ппæтæн дæр.
Геноциды амæттæгты рухс ном арыны боны тыххæй нын сæ хъуыдытæ загътой
Хицауады Сæрдар Бекъойты Геннади:
«Ацы бон 1920 азы 13 коммунары гуырдзиаг агрессортæ фæиппæрд кодтой сæ цардæй, цæмæй ирон адæмæн бамбарын кодтаиккой, нæ зæххыл хицæуттæ уыдон, ома, гуырдзиæгтæ кæй сты. Ирон адæмы геноциды райдиан, ацы хъæбатыр лæппуты фехсыны трагикон бон мах хъуамæ хъуыды кæнæм кæдфæндыдæр æмæ геноциды факттæ фæлтæрæй фæлтæрмæ дæттæм.
Ирæттæм ахасты гуырдзыйы архæйдтытæ 1920 азæй райдайгæйæ суанг 2008 азы онг сты геноцид. Уыцы дæргъвæтин азты дæргъы нæ адæм æппынæдзух æфхæрд цыдысты агрессоры ‘рдыгæй.
Уый тыххæй мах ноджыдæр архайдзыстæм, цæмæй уыцы факттæ хæссæм дунеон æмæхсæнадмæ. Уыцы фадат нын ис Женевæйы дискусситы æмæ информацион фæрæзты руаджы».
Дины хъуыддæгты фæдыл Хуссар Ирыстоны Президенты æххæстбарджын Хуыбиаты Соня:
«Ацы бон ирон адæмæн фенын кодта фидæнмæ фæндаг. Ацы трагикон бонтæ мах куы ферох кæнæм, уæд нæм не ‘нхъæлмæ кæсы хорз фидæн.
Æз хъуыды кæнын, æмæ советон дуджы 1920 азты цауты фæдыл дзурыны бар нæ лæвæрдтой. Фæлæ бузныг Дунескæнæгæн, нæ хисдæр фæлтæр кæй æмбæрстой уæды трагикон цауты нысаниуæг æмæ нын кæй дзырдтой уæды цауты тыххæй, чи фæмард уыдон нæмттæ.
Уымæ гæсгæ æз сидын Хуссар Ирыстоны адæммæ, цæмæй хъуыды кæнæм геноцид æмæ йæ амæттæгты рухс нæмттæ, цæмæй фæлхатт мауал æрцæуой ахæм цаутæ. Уыцы цаутæ куы ферох кæнæм, уæд та нæм æнхъæлмæ кæсдзæн радон геноцид».
Акци ирон адæмы геноциды
амæттæгты мысынады тыххæй
1920 азы трагикон цаутыл 101 азы сæххæсты цытæн ма нæ горæты Театралон фæзуаты дæр уагъд æрцыд акци. Уырдæм цыдысты не ‘мбæстæгтæ æмæ ардтой геноциды амæттæгты рухс нæмттæ. Дæргъвæтин азты дæргъы цас æнæаххос удтæ фæхъуыд, уыдон стыр генофонд уыдысты чысыл Хуссар Ирыстонæн.
Банысан кæнын хъæуы уый, æмæ ацы акци организаци æрцыд нæ Республикæйы Культурæйы министрады ‘рдыгæй. Министр Зассеты Жаннæ куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ ацы бон мах нысан нæ кæнæм, фæлæ йæ мысæм, уый хъуамæ уа адæмы мысынады. Хисдæр фæлтæр æй хъуамæ дзурой кæсдæртæн, сæ сывæллæттæн, цæмæй йæ хъуыды кæнæм, науæд та истори йæхи æрымысын кæндзæн.
Йæ ныхæстæм гæсгæ 1920 азы гуырдзиаг агрессортæ æртхутæг фестын кодтой 116 ирон хъæуы. Уыдонæй бирæты символтæ æвæрд уыдысты фæзуаты, цæмæй зæрдыл лæууой æмæ ма рох кæной уæды цаутæ, æмæ нæ нæ гуырдзиаг агрессортæ цы терроры бын дардтой, уый лæууа нæ зæрдыл. Уымæн æмæ нæ бæстæйы хæдбардзинад æмæ сæрибардзинадмæ фæндаг махæн зынаргъ æмæ гуыргъахъхъ уыд. Уымæн нæй рохгæнæн, æмæ цалынмæ мысынад цæра, уæдмæ цæры адæм дæр.
«Мæ хъуыдымæ гæсгæ ацы акцимæ чи æрбацæуа, уыдон сæ хæдзары бинонтæн, сæ хиуæт-тæн æнæмæнгдæр сæ зæрдыл æрлæууын кæн-дзысты нæ адæмы геноциды цаутæ. Æмæ цалынмæ ирон адæмы геноцид дунеон æмæхсæнады ‘рдыгæй нымад не ‘рцæуа, уæдмæ мах дзурдзыстæм æмæ йæ зæрдыл лæууын кæндзыстæм. Уымæн æмæ нын 20 июнь æрмæст календарон бон нæу, фæлæ нæ историйы трагикон æмæ нысаниуæгджын бон», – банысан кодта уый.
Мæнгæй нæ акæнынц, зæгъгæ, истори чи рох кæны, уымæ фæстæмæ æрыздæхы уыцы уæззау цалх. Фæлæ табу Дунескæнæгæн, уый никуы фесафдзæн рæстаг адæмы тох æмæ ныл кæд бирæ фыдбылызтæ æрцыд, бирæ фыдæбæттæ бавзæрстам, уæддæр абон стæм сæрибар æмæ хæдбар паддзахад.
Мах ма хъуамæ рох кæнæм 20-æм азтæ, 90-æм æмæ 2008-æм азты æрцæугæ цаутæ. Хъуыды сæ кæндзыстæм æмæ хъуыды кæндзыстæм, сæ цард нывондæн чи æрхаста бæстæйы сæрибардзинады сæрыл, уыдон æнусон нæмттæ дæр.
Къæбулты Марина
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.