«Ныллæуыд ног аз, ног дуг абон!-

  Æрхæссæд уын нæуæг дуг амонд».

Къоста

Фæндараст фæу нæ Зæронд аз, дæуæй дæр хъаст нæ кæнæм хъуыддæгты аз уыд, Ирыстонæн та бакæнинаг хъуыддæгтæ бирæ ис æмæ ныр уыдон хъуамæ радтæм нæ Ног азы къухмæ.

Ног аз афæдзы райдиан у æмæ йæм алы ирон лæг, алы ирон хæдзар дæр æнхъæлмæ кæсы æрвыл аз дæр. Уый у нæ цины бæрæгбæттæн, сæ райдиан. Уæд алы ирон, алы сыхаг бадзуры мидбылхудгæйæ:

«Хæдзаронтæ, хæдзаронтæ!

Фæцæуынц уæм нæуæг бонтæ.

Уæ алы аз дæр хорзæй уынат!

Уæ фидæнмæ фæрныгдæр уат!».

Нæ адæмы историйы Ног азтæ алыгъуызæттæ уыдысты. Нæ сæрыл ма куырой нæ разылд, æндæр мах цынæ бавзæрстам, ахæм дудгæбойнаг фыдбылыз нал баззад.

Рæстдзинад нæ сæфы, арты нæ судзы, дон æй нæ ласы, кард æй нæ кæрды. Уый афтæ кæй у, уымæн æвдисæн сты ссæдз азæй фылдæр цы фæндæгтыл рацыдыстæм, уыдон. Уыцы азтæ та дзурæг сты: уадз знаг, лæджыфыдхор, зона ирон йæ кад, йæ намыс, Фыдыбæстæ хъахъхъæнын кæй зоны. Знагæй рох уыд, алы ирон лæг дæр Бæсты сæрвæлтау тохы кæй фæлхатт кодта Къостайы ныхæстæ:

«Цæйнæфæлтау сæрибар адæм,

Цагъарæй туг калæм æлдарæн

Фæлтау нын амæлæт хуыздæр».

Ног аз арфæтæ æмæ зæрдæйы рæсугъд æнкъарæнтæ æвдисæны рæстæг у.

Нæ Куырыхон кувæг Ног азы къæсæрыл ракувы бинонтæн, хион-къабæзтæн, Иры дзыллæйæн, бафæдзæхсы сæ дуг-рæстæгæн, цæмæй не хсæн уа иудзинад, уарзондзинад, хæлардзинад. Ууыл уыд Къостайы сæйраг сагъæс дæр, уымæн дзырдта:

«Хицæнтæй мах стæм æдых æмæ ницы,

Иумæ куы вналæм-хох ракæлдзæн, ра!

Ууыл æууæндгæйæ, нуазæнтæ сисæм

Нуазæм æфсымæрдзинадыл. Ура!».

Сидтамонæг æнæмæнг дæр зæгъдзæн, Ног аз ахæм амонд æрхæссæд, цæмæй дзыл-лæты раздзæуджытæ кæрæдзи бамбарой, сæ адæмы фидыдады фынгмæ æркæной, зæххы тыххæй кæрæдзийы хъуын-хъис ма хæрой. Уадз, алы адæмты дæр зоной, зæхх-æнусон, алкæйы фаг дæр у, адæймаг та цъус рæстæг цæры.

Алы аз дæр нæ буц Хистæры куывд у: Хуыцаумæ, Лæгтыдзуар Уастырджымæ, Ирыстоны æппæт зæдтæ æмæ дауджытæм; скувы, цæмæй адæм хорз дуджы къухы ныххауой, цы æрцыд, уый æгъгъæд фæуæд, дарддæр царды фæччитыл цы ныххæцой.

Хуссар хайы Ир кæддæры дæлдзиныг Ир нал у, хæдбар паддзахад ссис æмæ йæ хъуамæ зонæм, кæй руаджы æмæ нæм кæй фæрцы æрхауд, уыдæтты.

Чъири кувæг æнæмæнгдæр ссардзæн Стыр Уырысы ном, нæ ныфсы лæппуты ном, нæ абоны Президенты ном æмæ сын зæгъдзæн: ут амондджын, уе нтыстытæ фылдæр кæ-нæнт, адæмы хорзæх уæ уæт кæддæриддæр, Лæгтыдзуар, сыгъзæринбазыр Уастырджийæ фæдзæхст ут!

Фынджы хистæры сæйраг куывд, йæ егъау бæллицтæ сты: нæ зонд, нæ хъуыды, не ‘взаг, не ‘гъдау сæ раны цы уой, ахæм амонд нын æрхæссæд нæ Ног аз.

Цы наци йæ сомбоныл нæ хъуыды кæны, уымæ рæсугъд фидæн не нхъæлмæ кæсы. Нæ сомбон-нæ фæсивæд. Уыдонæй алкæуыл дæр дзурын хъæуы кæддæриддæр æмæ кæмдæриддæр.

Нæ сомбон нæ сагсур лæппутæй аразгæ у, нæ сомбоны амонд нæ хъуытазхъуыр чызджытыл баст у. Сидтамонæг ссардзæн уыдоны ном æмæ сын зæгъдзæн: Ног аз уын радтæт амæндты хуыздæртæ, ирон лæджы фарн æмæ æгъдау уæ къухы уæд кæддæриддæр. Зæгъдзынæн ирон лæппутæ, нозт æмæ хъылма дымын-дзыллæйы сафæг сты. Ссардзæн нæ чызджыты ном дæр æмæ сын зæгъдзынæн: уæ сомбоныл фылдæр хъуыды кæнут, рæуæг, æнæсæрфат митæн кæрон скæнут, мад суæвыны кадджын номыл хъуыды кæнут. Æгъдау, Фарн æмæ Чиныг царды рахæцæн сты æмæ сыл стыр зæрдæ ма кæнут. Æнахуыргонд адæммæ рæсугъд фидæн никуы æнхъæлмæ кæсы.

Фæсивæдæй хъуамæ рох макуы уой куырыхон Къостайы ныхæстæ: «Цы уыдзæн нæ фидæн, нæ фæстаг?».

Ирыстон зæрдæрыст у, уал азы дæргъы бирæ дудгæбæттæ федта, нæ адæм бирæ цæссыг фæкалдтой: уый дын Зары трагеди, Хъобангомы бæллæхтæ, Беслæны тугуарæн бонтæ, 8-æм август 2008 аз. Кувæг уыдоны ам ссардзæн, нæ адæмæн та æнæмæнгдæр зæгъдзæн: маст мауал фенут, чи уын ис, уыдоны хурæй æфсæст ут, Ног аз уын æвæджиау хорздзинæдтæ æрхæссæт.

Зæрдæрыст сты нæ хистæртæ дæр, бирæ дзы байсæфт тугуарæн азты, бирæ нæлгоймæгтæ баззадысты идæдзæй, бирæ сылгоймæгтæ-æнæ дарæгæй. Фæрнджын хистæр уыдонæн дæр авæрдзæн  ныфсытæ: зындзинæдтæн ма бакомут сæттын, уе уонг ма ауадзут, рæвдаут уæ кæстæрты, цардмæ кæсут ныфсджынæй.

Абон ма хæсты азарæй æнæхæдзар чи сты, уыдонæн дæр буц хистæр ссардзæн сæ ном: нæ Ног азы ног хæдзæрттæм цы бацæуат, нæ Президент, нæ Парламент, Хицауад цæуыл архайынц, уый сæ къухы цы бафта.

Мæхи сæйраг бæллицтæ сты: алы ирон дæр Ирыстоны сомбоныл цы хъуыды кæна. Не взаг æмæ нæ не гъдæуттæ куыд нæ рох кæной. Æгъдау, фарн, ахуыр, лæгдзинад – уыдысты нæ фыдæлтæм, нæ хистæртæм æмæ сыл уæлæхох ма кæнæм. Ралæууыд ахæм дуг: алчи æндзары йæхи гуылы бын. Махæн нæ гуыл хомæй цы нæ баззайа, æуыйбæрц амонд нæ уæд!.

Хæлар æмæ уæзданæй цæрын зыдтам æппæт адæмтимæ. Нæ къухæй макуы ахауæд ацы хъуыддаг, фæлæ-иу не знаджы дæр цы зонæм, уый бæрц амонд нæ уæт! Уадз нæ зæрдыл лæууæт Хетæджы фырты ныхæстæ:

«Гуырысхо ныууадзæм!.. Æрвиты

Ныр не ‘ппæтæн Ног аз салам.

Æфсымæрдзинад æмæ бартыл

Мах сисæм, цæй, нуазæнтæ ам!».

Арфæйаг аз нын фæу нæ Ног-2017аз. Æнæкъай аз дæ æмæ уадз нæ иу дыууæ цы бауа, дыууæ-æртæ, …цыппар-фондз….æуый нын дæ цæст бауарзæт!

Фарны аз – нæ къæсæрыл,

Арфæ йын ракæнут!

ПЛИТЫ Гацыр

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.