Ивгъуыд æнусы 90-æм азты райдианы Хуссар Ирыстоны алфæмблай уæззау æхсæнадон-политикон процесстæ тæссагдзинад æвзæрын кодтой нæ уæды чысыл областæн. Гуырдзыстоны къухдариуæгадмæ уæд æрцыд ног националистон хицауад, кæцыйы лозунг уыд: «Гуырдзыстон – æрмæстдæр гуырдзиæгтæн». Уæдæй фæстæмæ фехæлд сабыруарзаг ирон цæрджыты æнцойад, Хуссар Ирыстоны районы цæрджытæ æдзух уыдысты хæстон агрессийы бын. Агрессийы фæстиуæгæн мардысты сывæллæттæ, сылгоймæгтæ, зæрæдтæ.
Ахæм уавæрты адæмы фæндонмæ гæсгæ 1990 азы 20 сентябры расидт æрцыд Республикæ Хуссар Ирыстон. Гуырдзыстоны Уæлдæр Совет 1990-æм азы 11 декабры райста закъон Хуссар Ирыстоны ном аивыны фæдыл.
Æдзух тугкалыны цаутæ æруромыны тыххæй 1992 азы 24 июны горæт Сочийы Уæ-рæсейы Федераци, Гуырдзыстон, Цæгат Ирыстон æмæ Хуссар Ирыстоны къухдариуæггæнджытæ æрфыстой сæ къухтæ гуырдзиаг-ирон хъаугъа æрбæстон кæныны фæдыл Сразыдзинадыл. Æмæ хæствæллад Ирыстоны зæхмæ 1992 азы 14 июлы Сразыдзинадмæ гæсгæ Фидауынгæнæг тыхтæ Цæгат Ирыстон-Аланийæ æрцыдысты Хуссар Ирыстоны территоримæ æмæ æрæвнæлдтой сæ разылæууæг æфсæддон хæс æххæст кæнынмæ. Уыдонимæ иумæ хъаугъайы зонæмæ æрбацыдысты Æмхæццæ Фидауынгæнæг тыхтæ Уæрæсейы Федераци æмæ Гуырдзыстонæй.
Фидауынгæнæн компани нымад æрцыд уникалоныл, йæ архайд æмæ фæстиуджытæм гæсгæ. Уæрæсейаг æфсæддонтæ аккагæй сæххæст кодтой сæ разылæууæг хæстæ. 2008 азы августы агрессийы батальон сарæзта йæ тыхæй фылдæр – фидауынгæнæг тыхты контингенты салдаттæ æмæ афицертæ равдыстой хъæбатырдзинад æмæ хъайтардзинад. Гуырдзиаг æфсады ныхмæ фæлæугæйæ сын фадат нæ радтой сæ батальоны бæстыхай байсын, кæд сын бирæ уды зиæнттæ æрхаста, уæддæр. Æфсæддон хайы бæстыхай абон дæр дзурæг у уæрæсейаг хъæбатыр фидауынгæнæг салдаттыл.
Цæгат Ирыстон-Аланийæ Фидауынгæнæг тыхты службæгæнджытæ службæ хастой 17 хъусдарæн постыты. Бирæ хъæбатырдзинады дæнцæгтæ ис бахынцæн ацы батальоны службæйы рæстæджы дæр. Хъаугъайы зонæйы ма æххæст кодтой гуманитарон мисси дæр – бынæттон цæрджытæн хæдзарадон уæзтæ Дзæуджыхъæуæй Цхинвалмæ ласыны хъуыддаджы æмæ æнд.
Хъаугъайы зонæйы службæ кæныны уавæр къорд хæттыты карзæй-карздæр кодта, фидауынгæ-нæг тыхты службæгæнджыты ных-мæ организаци цыд провокацитæ æмæ диверсион акттæ. Бирæ служ-бæгæнджыты рухс нæмттæ мысæм абон мах, кæцытæ, сæ службæйон хæс æххæстгæнгæйæ, абон не ‘хсæн нал сты.
Газет «Красная звезда»-йы сæрмагонд уацхæссæг Александр Тихонов йæ сæрмагонд репортаж хуссарирыстойнаг фидауынгæнæг тыхтыл схуыдта «Алайнаг æфсæддон батальон».
1992 азæй суанг 2008 азы онг фидауынгæнæг тыхты рæнхъыты аккагæй службæ кодтой бирæ афицертæ, прапорщиктæ, сержанттæ æмæ салдаттæ, кæцытæ абон сты ветерантæ-фидауынгæнджытæ.
Абон Хуссар Ирыстоны территорийыл уæвынад кæны æхсæнадон фонд «Миротворец». Ныхас «фидауынгæнæг» махæн йемыдзаг у сæрмагонд мидисæй.
Нæ горæты Профцæдисты хæдзары раз, нæ фидæны фæлтæртæ цæмæй зоной, фидауынгæнджытæ цы стыр мисси æххæст кодтой, уый тыххæй арæзт æрцыд Сабырады стеллæ.
Уæдæ абон фидауынгæнæг тыхты службæгæнджыты фæрныг мисси Хуссар Ирыстоны зæххыл мысгæйæ, мах кад æмæ цыт кæнæм, уыцы уæззау азты йæ цардæн тæссаг уавæрты сæртæг сабырад чи хъахъхъæдта, æппæт уыдонæн. Мысæм, йæ цард нывондæн чи æрхастой, цæмæй абон æмæ дарддæр дæр Ирыстон размæ цæуа, дидин æфтауа, уыдоны рухс нæмттæ.
Кад æмæ сын цыт!
Къæбулты М.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.