Литературон зиууæттæ æмæ сæ зонады фæндæгтæ

1922 азы 1-æм февралы Хуссар Ирыстоны арæзт æрцыд Зонадон-литературон æхсæнад æмæ уæдæй фæстæмæ ацы бон нымад цæуы, куыд национ зонады райгуырды бон. Хуссар Ирыстоны зонадæн бындур æрæвæрыны хъуыддагмæ йæ хайбавæрд чи бахаста æмæ йæ размæ чи кодта, уыдон уыдысты Уанеты З., Тыбылты А., Тедеты П., Дзаттиаты П. æмæ æндæртæ. Зындгонд рухстауджытæ сæ фæстæ цы зонадон артдзæст ныууагътой, ууыл ацы аз сæххæст ис сæдæ азы æмæ уый цытæн Хуссар Ирыстоны зонад-иртасæн институты хайæдтæ уадзынц зонадон конференцитæ.

3-æм ноябры ирон литературæйы историйы хайад ауагъта зонадон конференци. Хайад дзы райстой нæ республикæйы зонадон æмæ сфæлдыстадон интеллигенцийы минæвæрттæ, Паддзахадон университеты ахуыргæнджытæ æмæ студенттæ. Уæрæх аудиторийæн цымыдисон докладтæ бакастысты цалдæр темæйыл: «Нафи — ХИЗИИ-йы ирон литературæйы историйы хайады бындурæвæрæг» — (фил. зонæдты кандидат, профессор, ХИЗИИ-йы ирон литературæйы историйы хайады разамонæг Хъазиты Мелитон), «Литературæйы теорийы фарстатæ Бязырты Алыксандры зонадон сфæлдыстады» — (фил. зонæдты кандидат, ХИЗИИ-йы ирон литературæйы историйы хайады хистæр зонадон кусæг Биазырты Аллæ), «Æлборты Хаджи-Умар поэзи æмæ зонады уылæнты» — (ХИЗИИ-йы ирон литературæйы историйы хайады зонадон кусæг Пухаты Элинæ), «Литературæ — Дзуццаты Хадзы-Мурат зонады бæлццон» — (ХИЗИИ-йы ирон литературæйы историйы хайады зонадон кусæг Плиты Серго).

Зонадон институты директор Гаглойты Роберт йæ раныхасы раарфæ кодта юбилейы фæдыл æмæ цыбыртæй банысан кодта, институты фæзындæн æхсæнады цы нысаниуæг ис æмæ ирон национ зонад æмæ культурæйы рæзтмæ цы хайбавæрд бахаста йæ сырæзтæй нырмæ, уый. Гаглойты Роберт фæндон бахаста, цæмæй зонадон конференциты докладтæ æмбырдгондæй мыхуыры рацæуой. Уыцы фарсты фæдыл хъуамæ бахата университеты ректор Тедеты Вадиммæ, цæмæй сæ типографийы ныммыхуыр кæной, нырæй фæстæмæ конференцитæм зонадон кусджытæ цы докладтæ бацæттæ кæной, уыдон сæдæ экземпляртæй.

Хъазиты Мелитон йæ доклады банысан кодта Нафийы æвæджиауы лæггæдтæ ирон литературæ æмæ зонадæн, алкæцы хъуыддаджы дæр — фыццаг.

Биазырты Аллæ цымыдисон доклад бакаст курдиатджын æмæ стыр ахуыргонд Бязырты Алыксандры зонадон сфæлдыстады тыххæй — ацы аз йæ райгуырдыл æххæст кæны 115 азы. Бязырты Алыксандры куыстытæ мыхуыры рацыдысты хицæн чингуытæй.

Поэт, литературон критик æмæ литерату-рæиртасæг Æлборты Хадзы-Умар ирон аив литературæйы цы фæд ныууагъта, куыд ын лæггад кодта, йæ дзырды сæр поэзийы цæуыл уыдис, уыдæттыл йæ доклады æрдзырдта Пухаты Элинæ. Хадзы-Умар цардмæ каст йæхирдыгонау — ирон поэт æмæ ирон адæймаджы цæстæнгасæй æмæ йæ æвдыста, куыд æй уыдта, куыд æй ныв кодта йæ хъуыдыйы, афтæмæй.

Литературæиртасæг, поэт, прозаик, публицист, тæлмацгæнæг æмæ критик Дзуццаты Хадзы-Мурат зонады бæлццон кæй уыд, уый фæдыл Плиты Серго æрдзырдта конференцийы. Хадзы-Мурат райгуырдис 1935 азы Хъорнисы хъæуы. Скъолайы фæстæ ахуыр кæнынмæ бацыд Мæскуыйы Горькийы номыл литературон институтмæ æмæ йæ каст фæцис иттæг хорз нысæнттимæ. 1957 азы æрыздæхт йæ фыды уæзæгмæ æмæ кусын райдыдта рауагъдад «Ирыстон»-ы редакторæй, фæстæдæр та бацыд зонад-иртасæн институтмæ. Докладгæнæг куыд зæгъы, афтæмæй йæ уацмысты ирдæй зынынц æхсæнадон, политикон, экономикон, цардуагон æмæ æндæр фарстатæ. Уымæн дон æмæ уæлдæфау уыдысты мадæлон æвзаг æмæ фыдызæхх. Хадзы-Мураты уды сæйраг бæллицтæй иу уыдис — национ литературæйыл схæцын. Йæ фæлгонц та æххæст уыд адæймагон миниуджытæй.

Зонадон нымæрдар, профессор Битарты Зоя аккаг аргъ скодта докладтæн æмæ рæгъмæ рахаста, зонад æрыгон кадртæй цух кæй у, уыцы катайаг фарст. Битарон ма фехъусын кодта, зæгъгæ, институты сæдæ азы юбилеймæ чиныг рауадзыны тыххæй сын финансон фæрæзтæ кæй нæй æмæ уый та æнæмæнгхъуыддаг кæй у зонадон куысты.

ЦХУЫРБАТЫ Ларисæ