Нозт – фыдбылызхæссæг

«Нарты кадджытæ» нæ ирон адæмæй чи нæ бакаст, ахæмтæ стæмтæ разындзæн. Уæдæ Нарты Сатана бæгæны æмæ ронг тæхгæ цъиумæ гæсгæ кæй æрхъуыды кодта, уый дæр дауццаг нæу. Къуымæл ирон адæммæ рагæй дæр уыдис уæнгроггæнæн æмæ дойнысæттæн тæнгъæд. Æххуыс кодта стонг сæттынæн дæр. Ныр ма акæсæм, алы уынгыл, алы æрлæууæн бынаты, табуафси, сау кæнæ бæгæныхуыз «квас», æмæ дам, къуымæл у.

Цымæ цæмæй конд у уыцы æнхъызт дон? Ацы фарстайæн кæй бон бауыдзæн дзуапп раттын?

Ныртæккæйы заманы нæ зонæм, цы нуазæм æмæ цы хæрæм, уый. Нæ зæрдыл ма æрлæууын кæнæм, куыд уыдис æхсайæм, æвдайæм азты. Хос кæрдын афон немæ хастам къуымæл куысыфтæджы кондæй. Конд та уыдис нартхоры кæрдзын æмæ цырвытæй.

Нартхоры кæрдзын хæрзфых скæн, ома, гыццыл сыгъдхуыз куыд фæуа, афтæ, æмæ йæ хъарм фыхдоны бассæнд, ныккæн ыл цырвытæ ранхъизынмæ. Дзæбæх куы ранхъиза, уæд æй ныффæрсудз, ныккæн æй авгæй бæрцуæтты æмæ йæ ныккæнды, науæд уазалгæнæны сæвæр. Уыцы къуымæл, Сатанайы æрхъуыдыгонд нозт, ахъаз у æнæниздзинадæн.

Мæ  ныхас къуымæлæй уымæн райдыдтон, æмæ ныртæккæ кæй уæй кæнынц, уый куы аназай, уæд цалдæр минуты фæстæ дзых цыдæр æвзæр ад скæны. Цæмæннæ бафæрсы исчи уыцы тæнгъæд уæйгæнджыты, кæцæй йæ раластай æмæ цæмæй конд у? Зонын, адæймаг дойны куы уа, уæд цыфæнды уазал тæнгъæд дæр æхсызгонæй баназдзæн, фæлæ уый фæстæ цы уыдзæн, ууыл нæ хъуыды кæны. Хорз уаид, ирон æцæг къуымæл исчи фыцын куы райдаид æмæ нæ адæмы уымæй куы æфсадит.

Ахъуыдыйаг у уый дæр, æмæ нæ куырыхон хистæрты расыгæй никуы ничи уыдта. Алцыдæр кодтой уагыл æмæ бæрцæй. Сæ нозт уыдис нартхор æмæ хъæбæрхорæй конд.

Иу бон автобусмæ æнхъæлмæкæсæн бынаты иу авг лæууыд, æз æй мæ къахæй акъуырдтон æмæ мæ фындзы хуынчъытæ ахгæдтой, цы тæнгъæд дзы ракалд, уый тæфæй. Æз разылдтон авг, йæ фыст ын бакастæн: «Элитная водка». Чи дзы баназы, уыдонæн денджыз сæ уæрджытæм дæр нал вæййы, æмæ фыдбылызтæ дæр уырдыгæй цæуынц.

Ирон адæм тынг цæуынц зианы фæдыл. Мæрддзыгой адæм зианы хæрнæгæй куы сыстынц, уæд бацагурынц шофыры хай, нозт дæр æмæ алцыдæр. Шофыр фæзæгъы, гаражы, дам, мæм ме ‘мбæлттæ æнхъæлмæ кæсдзысты. Кæй зæгъын æй хъæуы, гаражы хорз аназынц, стæй расыгæй – размæ, балцы, фыдбылызтæ аразынмæ. Æмæ кæнæ искæй скъуырдзæн, науæд та исты фыдбылызы бахаудзæн. Уæдæ мæ фыдгулы хæдзарæй лæг цудтытæгæнгæ рацæуа. 

Иу диссаг та ма нæм, ирон адæммæ, уый ис, æмæ фынгыл чи нæ фæнуазы æппындæр карз нозт, ахæммæ ныккомкоммæ вæййынц, уыимæ шофырмæ дæр: «Баназ, иу дын ницы кæндзæн! Ирон нæ дæ? Ай, мæ хур, йæ усæй тæрсгæ кæны. Кæд федтай Хуыцауæн донæй кувгæ»? Мардæн донæй нæ хъæуы рухс, уый арахъ уарзта». Æмæ афтæ дарддæр. Фæндвидар лæджы уыцы ныхæстæ нæ басæттынц, фæлæ лæмæгъзæрдæтæ уайтагъд бахауынц нозты азары.

Ныртæккæ расыггæнджытæ сарæх сты. Къордгæйттæй баиу вæййынц нозт бацагурынц.

Уæдæ æвзонг лæппутæй дæр бирæтæ нуазын кæй райдыдтой, уый стыр мæтаг у ныййарджытæн. Хæдзары æртæ чъирийы куы скæнынц, арахъхъы сыкъа къухмæ куы райсы хистæр, уæд бадзуры сабимæ, рауай тагъддæр, ацаход дзы, зæгъгæ. Æмæ йын йæ дзыхыл агуывзæ сдары, ахуыпп, дам, дзы кæн. Иу цалдæр хатты уыцы саби куы аназа арахъæй, уæд æй бауарздзæн, æмæ иунæгæй куы аззайа хæдзары, уæд авг йæ дзыхыл сдардзæн. Афтæмæй дзы рауайдзæн расыггæнаг фыд, магуса, фыдгæнæг.

Цас фыдбылызтæ кæны ацы нозт, цас? Нозт фæбыцæу, фæныхмæ кæндзæн дыууæ хæлары, амарын сын кæндзæн кæрæдзи, фыды бафтаудзæн йæ дзæбæх бинонтимæ загъд-заманайыл, нозт ахицæн кæндзæн дыууæ уарзон зæрдæйы, нозтджын шофыр бабын кæндзæн искæй бинонты, расыг лæг араст уыдзæн давынмæ æмæ бахаудзæн ахæстонмæ. Æмæ чи фæуыдзæн нымад, нозт цы фыдбылызтæ кæны, уыдон. Мæнгæй нæ фæзæгъынц, нозт, дам, йæ кæнæгæн дæр нæ бары…