Нывгæнджыты цæдисæн – ног сæрдар

Æрæджы Республикæ Хуссар Ирыстоны Нывгæнджыты цæдисæн æвзæрст æрцыдис ног сæрдар æртæ азы æмгъуыдмæ. Нывгæнджыты цæдисы сæрдар Битеты Алан йæхæдæг дæр у нывгæнæг æмæ цæдисы сконды архайы 2005-æм азæй фæстæмæ.   Йæ куыстыты руаджы, афтæ ма республикæйы уагъдцæуæг равдыстыты активон хайадисæг кæй у, уымæ гæсгæ хорз зындгонд у не ‘мбæстæгтæн дæр.

Битеты Аланæн йæ фыды мад уыдис Тугъанты Махарбеджы ахуыргæнинаг æмæ йæ уый чысылæй фæцайдагъ кодта ныв кæныныл. Райста уыцы дæсныйад æмæ ныр хуссарирыстойнаг нывгæнджыты æмрæнхъ зæрдæргъæвдæй кæны сфæлдыстадон куыст. Йæ куыстыты фылдæр хай сты юмористон тематикæйыл, аивадæн табугæнджытæ сыл кæддæриддæр сæмбæлынц мидбылхудтимæ. Курдиатджын нывгæнæг ис йæ тæккæ сфæлдыстадон тыхы, уарзы йæ равзаргæ професси æмæ йæ фæнды йæ дæлбаруæвæг организацимæ æмбæлон хъусдард аздахын. Кæд нырма цалдæр бон йедтæмæ нæ разамынд кæны Нывгæнджыты цæдисæн, уæддæр æм ныридæгæн ис фæндтæ æмæ куысты плæнттæ. Ивгъуыд къуырийы кæрон нæ горæты Тугъанты Махарбеджы номыл Нывгæнæн ахуыргæнæндоны нæ республикæйы Нывгæнæджыты цæдисæн уагъд æрцыдис æмбырд, цыран сæ кандидатурæтæ РХИ-йы Нывгæнджыты цæдисы сæрдары бынатмæ раразмæ кодтой Битеты Алан æмæ Сабанты Анжелæ. 32 нывгæнджы – Цæдисы уæнгтæ фылдæрбæрцæй схъæлæс кодтой Битеты Аланы кандидатурæйæн æмæ йын уый  фæстæ раарфæ кодтой йæ ног бæрнон бынатæн дæр. Йæ размæ Нывгæнджыты цæдисы сæрдары бынаты дæргъвæтин рæстæджы архайдта нæ республикæйы сгуыхт нывгæнæг Цхуырбаты Тамерлан æмæ бакодта æнтыстджын куыст, размæ кодта йæ дæлбаруæвæг сфæлдыстадон организацийы.

Битеты лæппумæ цы плæнттæ ис æмæ йæ куысты цы проблемæтæ уыны, уыдон тыххæй нын радзырдта цыбыртæй. «Махæн Советон Цæдисы дугæй цы сфæлдыстадон æрмадзтæ баззад, уыдон ныр хъæуы цалцæг кæнын, аразын. Равдыстыты залыл дзырд куы цæуа, уæд уый бæстыхайы æгасæйдæр хъæуы ныппырх кæнын æмæ йæ ногæй саразын, уымæн æмæ ис æдзæллаг уавæры. Уый тыххæй сæ хъуыды загътой специалисттæ дæр. Нæ министрад æмæ Хицауад та загътой, зæгъгæ, хаст æрцæудзæнис Инвестпрограммæмæ æмæ йæ хъуамæ саразой. Равдысты залæн йæ проект федтон мæхæдæг, сарæзта йæ адæмон нывгæнæг Багаты Феликс. Уый арæзт куы æрцæуа, уæд нæ куыстæн стыр ахъаз фæуыдзæн. Нывгæнæг куы куса æмæ йæм нывтæ куы уа, уæд уыдон хъæуы адæмæн æвдисын. Кæм сæ равдиса, уыцы бынат ын куы нæ уа, уæд уый та у проблемæ. Нæ нывгæнджытæн сæ куыстыты равдыст арæх вæййы киноконцертон зал «Чермен»-ы, фæлæ нывты равдыстытæ профессионалон æгъдауæй хъуамæ æвæрд цæуой равдыстыты залы. Фыццаджыдæр, уымæн æмæ равдыстыты зал афтæ арæзт вæййы æмæ нывтæ бæрæг хуыздæр фæзынынц боны рухс сæм уæлейæ куы фæкæлы, уæд. Стæй ма уый дæр æмæ йын йæхи бынат куы уа, уæд æй адæм зондзысты æмæ йæм цæудзысты.  Ацы фарст у нæ риссаг фарст æмæ нæ ныфс ис, рæхджы скъуыддзаг кæй æрцæудзæнис, уый. Ныртæккæ нæ цæдисы раз цы фарстытæ лæууынц, уыдонæй ма сæ иу у сфæлдыстадон куыст æппынæдзух кæнын. Махмæ хъуамæ уа æрмæг, цæмæй сæ хæссæм адæмы рæгъмæ, куыд ам, нæ бæстæйы, афтæ уымæн æдтейæ дæр. Сфæлдыстадон æвзагыл мах, нывгæнджытæ хъуамæ дзурæм æмæ парахат кæнæм ирон культурæ, аивады, цæмæй ахорæнты руаджы фенын кæнæм нæ республикæйы цард, нæ курдиæтты æмæ уыимæ иумæ размæ цæуа нæ нывкæнынад дæр. Кусдзыстæм уыцы фарстытыл нæ Хицауады къухдариуæгад æмæ Культурæйы министрадимæ иумæ», – загъта Битеты Алан.

Уый ма куыд банысан кодта, афтæмæй ма сын проблемон у æрмадзты фарст дæр. Нывгæнджыты цæдисы ныртæккæ ис 37 нывгæнæджы æмæ æрмадзтæ та сты 12, кæцыты се сфæлдыстадон куыст кæнынц 18 нывгæнæджы. Алкæмæн нæ фаг кæнынц. Алан куыд зæгъы, афтæмæй уыдон фылдæр сты ныккæндты æмæ сты хуыздæрхъуаг. «Бузныг нæ Президент Бибылты Анатолийæн, уый нын алы мæй дæр рахицæн кæны æхцайы фæрæзтæ, цæмæй сæндидзын кæнæм æмæ саразæм, горæты Фаллаг фарс нын цы æрмадз уыд уый, кæцы арæзт æрцыдис Тугъанты Махарбеджы рæстæджы æмæ йæ хъæуы схæрзарæзт кæнын. Мах æй аразæм цадæггай, ныридæгæн дзы ивд æрцыдысты электрохæххытæ, хъармгæнæн системæ дæр сарæзтам, капиталонæй йæ сцалцæг кодтам мидæгæй. Уый махæн у стыр æххуыс æмæ æппæт нывгæнджыты номæй бузныг зæгъын нæ бæстæйы сæргълæууæгæн», – загъта Алан.

Раздæримæ абаргæйæ цæдисы уæнгтæ фылдæр кæнынц æви къаддæр, уый фæдыл та Нывгæнджыты цæдисы ног сæрдар банысан кодта, зæгъгæ, дæс азы размæ уыдысты 45 нывгæнæджы æмæ ныр та 37. Уый дæр ахъуыдыйаг фарст кæй у æмæ йæм хъусдард аздахын кæй хъæуы, уый банысан кодта Алан. «Стыр хъыгагæн ивгъуыд азы кæрон не ‘хсæнæй фæхъуыдысты дыууæ адæмон нывгæнæджы – Бежанты Вадим æмæ Санахъоты Валери, уый размæ та –  адæмон нывгæнæг Козаты Æхсар. Уыдон уыдысты курдиатджын нывгæнджытæ, хорз адæймæгтæ, кæцытæн се сфæлдыстады стыр бынат ахсы райгуырæн бæстæмæ уарзондзинад, Ирыстоны алæмæттаг æрдз æмæ æндæр ахæм ахсджиаг фарстытæ», – æрхæндæгæй дзырдта Нывгæнджыты цæдисы сæрдар.

Уый ма куыд банысан кодта, афтæмæй фаг нæу æрмæст нывгæнæн ахуыргæнæндон каст фæуын, цæмæй дæ айсой Нывгæнджыты цæдисмæ. «Фыццаджыдæр, хъуамæ фенын кæнай дæ куыстытæ, базонын кæнай дæхи, цавæр курдиаты хицау дæ уый базоныны сæраппонд æмæ кæд къамис аккаг аргъ скæна уымæн йæ куыстæн, уæд куырдиат хъуамæ æрбахæсса цæдисмæ. Куы йæ уынай æмæ æвзонг адæймаг тырны   сфæлдыстадон куыстмæ æмæ йæ фæнды кусын, уæд хъуамæ æрбалæууай йæ фарсмæ. Алчидæр æмбары сфæлдыстадон куыст æнцон кæй нæу, стæй æрмæст нывгæнæджы профессиимæ дæр фæцæрын зын у, уымæ гæсгæ нæ нывгæнджытæй бирæтæ кусынц æндæр рæтты дæр. Мах, куыд цæдисы уæнгтæ, афтæ нæ исæм куыстмыздтæ. Æз мæхæдæг дæр ахуыргæнæгæй кусын нæ горæты 1-æм астæуккаг скъолайы», – загъта Алан.

Уый ма куыд радзырдта, афтæмæй фæнд кæны, цæмæй æнæхъæн азæн сараза куысты план, бавдиса йæ Культурæйы министрадмæ æмæ йыл иумиагæй æрдзурой æмæ йæ сфидар кæной. Уый фæстæ бæрæг уыдзæнис цавæр мадзæлттæ, равдыстытæ уагъд цæудзысты, уый дæр. «Ацы бонты хъуамæ æрбадæм æмæ бакусæм æнæхъæн азæн куысты план. Нæ зæрды ис, цæмæй йæм бахæссæм бæрæгбонтæ, сæрмагонд равдыстытæ, юбилейтæ æмæ æндæр ахæм мадзæлттæ. Æвæццæгæн уал фыццаг банысан кæндзыстæм 23-æм февралы бæрæгбон æмæ адæмы æрбахондзыстæм равдыстмæ», – загъта Битеты Алан.

Нывгæнджыты цæдисы сæрдар ма катай кæны нæ адæм, раздæрау, аивадмæ, нывкæнынадмæ афтæ тынг кæй нал цымыдис  кæнынц, уый фæдыл. «Бæрæгбонтæ куы фæнысан кæнæм, уæд вæййы афтæ æмæ нæ адæм равдыстыты фæрсты ахизынц æмæ кæсгæ дæр не ‘рбакæнынц уырдæм. Иугай адæймæгтæ æрбацæуынц æмæ фæзонгæ кæнынц нывгæнджыты куыстытимæ», – зæгъы Битеты Алан.

Цхуырбаты Ларисæ