Нæ дуджы зонадон-техникон прогресс баххæссыд, нæ фынгыл цы хæлцадон продукттæ æрæвæрæм, уыдонмæ дæр, кæцытæ фылдæр хатт мæгуырауæрдæм бандавынц не ‘нæниздзинадыл. Афтæ кæй у, уымæ гæсгæ нæ республикæйы цæрджыты раз дæр сæвзæрыд экологион æгъдауæй сыгъдæг продукттæ æркæныны проблемæ. Хистæр фæлтæр ма хорз хъуыды кæнынц, нæ горæты базæртты нæ хъæууон цæрджытæ кæй уæй кодтой æрмæстдæр сæхи æркæнгæ, экологион æгъдауæй сыгъдæг продукттæ. Абон афтæ нал у – базæртты, магазинты тæрхæджытæ бацахстой, алы рæттæй æрласгæ продукттæ, кæцытæй бирæтæн сæ гъæд вæййы дызæрдыггаг, гъе та бынтондæр фауддзаг.
Экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы рауагъд актуалон кæй ссис æмæ ацы проблемæйыл кусын кæй хъæуы, уый йæ монографийы ирдæй равдыста, Тыбылты Алыксандры номыл Хуссар Ирыстоны паддзахадон университеты экономикæйы кафедрæйы доцент Тыбылты Азæ. Монографи мыхуыры рацыд рауагъдад «Хуссар Алани»-йы æмæ хуыйны «Концепция развития производства экологически чистой продукции в Республике Южная Осетия – Хуссар Ирыстон». Конд у ахæм сæргæндтæй: «Проблемæйы ахсджиагдзинад», «Экологион æгъдауæй сыгъдæг кондады рæзты теори», «Республикæ Хуссар Ирыстоны хæлцадон æдасдзинады тасдзинæдтæ», «Республикæ Хуссар Ирыстоны экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы æрконды рæзты перспективæтæ» æмæ «Республикæ Хуссар Ирыстоны экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы æрконды рæзты фарстытæ скъуыддзаг кæныны фæндæгтæ».
Концепцийы актуалондзинад ис уый мидæг, цæмæй зонадон æгъдауæй равзæрст æрцæуа Хуссар Ирыстоны цæрджыты æмæ йæ кондадон тыхты домæнтæ экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийæ æххæст кæныны проблемæ, афтæ ма йæ уадзыны æмæ йæ экспортмæ æрвитыны фæдыл республикæйы фадæттæ реализаци кæнын. Уымæй дарддæр ма актуалон у ахæм продукци уадзыны уæвæг фадæттæ раиртасын дæр. Йæ актуалондзинад уый мидæг ис æмæ ахæм кондад организаци кæнын ахъаз кæндзæн адæмы æнæниздзинад фидардæр кæнынæн, национ экономикæ рæзын кæнынæн, республикæйы æвæрццаг экологи бахъахъхъæнынæн. Автор цы концепци раразмæ кодта, уый бирæбæрцæй баххæст кæндзæн, национ экономикæйы æндидзынады, рæзты æмæ специализацийы цы згъуыдтæ ис, уыдоны.
Иртасæн куысты ногдзинад уый мидæг ис æмæ дзы фыццаг хатт æвзæрст цæуы республи-кæйы экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы æрконд сæндидзын æмæ рæзын кæныны æнæмæнгхъæуындзинад, комплексон æгъдауæй дзы æркастæуыд кондады эффективондзинад сифтонг кæныны фæдыл архайды сæйрагдæр аспекттæм, афтæ ма дзы, нырыккон реалитæ хынцгæйæ, бæлвырд цæуынц ахæм продукцийы кондады рæзты сæйрагдæр здæхтытæ.
Монографийы фыццаг хатт æвдыст æрцыдысты экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы кондады рæзты концепцийы идеологи, принциптæ перспективæты системæ, потенциалон базæ. Уыимæ хынцыд цæуынц национ экономикæйы сæндидзын кæныны проблемæ скъуыддзаг кæныны æнæмæнгхъæуындзинад, демографион бæрæггæнæнтæ хуыздæр кæнын, æрдзæй пайда кæныны оптимизаци.
Автор куыд фыссы, афтæмæй Хуссар Ирыстоны æппæт уавæртæ дæр ис æнтысгæ экономикон архайд кæнын æмæ цæрджыты бæрзонд царды æмвæзад, æнæниздзинад сифтонг кæнынæн. Хæрзæрæджы дæр ма Хуссар Ирыстоны цæттæ æмæ пайда кодтой æрмæстдæр экологион æгъдауæй сыгъдæг продукттæй. Æмæ кæд уæд уый гæнæн уыд, уæд ныр дæр гæнæн ис ахæм продуктты ‘рконд суа Хуссар Ирыстоны национ экономикæйы специализаци.
«Анализ куыд уынын кæны, афтæмæй абон экологиондзинад хуссарирыстойнаг товаруарз-джытæн у хъомысджын æмæ иунæг конкретон фæрæз. Æгас дунеимæ серьезонæй æндæр ницæмæй у сæ бон конкуренци кæнын. Уымæ гæсгæ æппæт дæр саразын хъæуы, цæмæй бæстæйы – Республикæ Хуссар Ирыстоны ном кæддæриддæр зæрдыл лæууын кæна сыгъдæг экологийы, экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы рауагъд. Уый гæнæн ис æмæ суа паддзахады ныфсджын бренд, схæцдзæн Хуссар Ирыстоны имиджыл, куыд экологион æгъдауæй сыгъдæг экономикæ чи равзæрста, æрдз хъахъхъæныны æмæ йе ‘мбæстæгты æнæниздзинадыл аудынæн фыццаградон нысаниуæг чи дæтты, ахæм бæстæ», – фыссы автор.
Йæ хъуыдымæ гæсгæ æндæр бæстæтæ продукттæ массон æгъдауæй уадзыныл куы тыхсынц, сæ гъæд æмæ æдасдзинадæн зиан хæс-гæйæ, уыцы рæстæджы Хуссар Ирыстонæн та уникалон шанс ис экологион æгъдауæй сыгъдæг, æдас æмæ гъæдджын продукци уадзынæн. Нæ бæстæ гæнæн ис æндæр бæстæтæн йæхи базонын кæна ахæм продукцийæ сæ ифтонг кæнгæйæ. Фæстаг 30 азы нæ хуымзæххытæн сæ фылдæр хай куыстгонд кæй нæ цыдысты æмæ сæм минералон хъацæнтæ кæй нæ хастой, уый дæр хорз уавæр у хæрзгъæд продукттæ æркæнынæн. Æмæ канд уый нæ, фæлæ ма экологион æгъдауæй сыгъдæг продукттæ æркæны-нæн ахъаз кæнынц хæрзвадат климатон æмæ географион уавæртæ, национ традицитæ, бæрæг кондадон фондтæ, интеллектуалон ресурстæ, бæрзондквалификациджын специалисттæ æмæ æндæр ахæмтæ. Хуссарирыстойнаг товарты хицæн хуызты хуызтæ дунейы ссарæн нæй.
Абон, зæгъæн ис, дунейы æппæт бæстæты дæр сæ хъус тынгдæр кæй аздæхтой экологион æгъдауæй сыгъдæг продукттæ, товартæ æмæ лæггæдтæм. Уымæн та йæ сæйраг аххосаг у, цы продукттæ хæссынц адæмы размæ, уыдоныл кæй нал æууæндынц, арæх сæ кæй вæййы æнæ-низдзинадæн тæссаг буарадтæ, уымæ гæсгæ. Афтæ кæй у, уый тыххæй абон экологион бизнес кæнын канд бæрнон хъуыддаг нæу, фæлæ ма пайда дæр. Уый та бæрæг цæуы бæрцæй нæ, фæлæ йæ гъæды руаджы.
Тыбылты чызг куыд бæлвырд кæны, афтæмæй товарты аргъ æмæ гъæдыл, сæ экологион миниуджытыл дзырд куы цæуа, уæд ныры фæлхасгæнджытæй товары гъæды æвварс чи хæцынц, уыдон кæнынц фылдæрæй фылдæр. Минералон хъацæнтæ, химикон фæрæзтæй не спайда кæнгæйæ, экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы хи аргъ кæны фылдæр, фылдæр кæны, цы аргъыл реализаци цæуы, уый дæр. Фæлæ уымæ нæ кæсгæйæ, фæлхасгæнджытæ уæддæр æвзарынц ахæм продуктты. Уыдон æмбарынц, афтæ куынæ кæной, уæд сæ фылдæр фæрæзтæ хардз кæнын бахъæудзæн хостæ æлхæнын æмæ хос кæныны тыххæй. Афтæмæй, фылдæрæй-фылдæр фæлхасгæнджытæ агурынц ахæм продукты æмæ уый та разæнгард кæны йæ рауагъд ын рæзын кæнын.
Дзырд цы чиныгыл цæуы, уымæн ис куыд зонадон, ахуырадон нысаниуæг, афтæ практикон нысаниуæг дæр. Иртасæн куысты фæстиуджытæ æмæ бакуыстгонд конкретон фæндæттæй гæнæн ис пайда кæной сæ практикон куысты паддзахадон æмæ бынæттон хицауиуæгады органтæ. Афтæ ма цымыдис равзæрын кæндзысты нæ республикæйы бирæ цæрджытæм.
Республикæ Хуссар Ирыстоны экологион æгъдауæй сыгъдæг продукцийы кондады рæзты концепци реализаци кæнын фæахъаз уыдзæн нæ адæмы бирæ низтæй бахъахъхъæнынæн, национ экономикæйы рæзтæн, хæлцадон æдасдзинад сифтонг кæнынæн, адæмы царды æмвæзад фæбæрзонддæр кæнынæн, ног кондадтæ æмæ кусæгон бынæттæ саразынæн, экспортмæ продукттæ æрвитынæн, паддзахадон бюджеты хи фæрæзтæ фæфылдæр кæнынæн, цæрджыты бынæттон продукттæй ифтонг кæнынæн, афтæ ма нæ экологи бахъахъхъæнынæн дæр.
Бестауты Валя
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.