Республикæйы сæйраг закъоныл цыд уæхскуæзæй куыст

Республикæ Хуссар Ирыстоны Конституци у бæстæйы райрæзты фидар бындур, у бæстæйы æрбангом кæныны гарант, ахъаз у хæдбар, æвзонг паддзахады алыварсон райрæзтæн.

Ирыстоны историйы нысаниуæгджын бонтæй сæ иу у 8 апрель. Уыцы бон 2001 азы æп-пæтадæмон хъæлæскæныны фæстиуæгæн ист æрцыд Республикæ Хуссар Ирыстоны сæйраг закъон — Конституци.

Кæй зæгъын æй хъæуы, ацы ахсджиаг документыл цыд уæхскуæзæй куыст — юристтæ, адвокаттæ, Парламенты депутаттæ, эксперттæ аккаг хайбавæрд бахастой сæйраг документ саразынмæ.

Зассеты Жаннæ, ныртæккæ РХИ-йы Президенты æххуысгæнæг, паддзахадон-нысаниуæгджын мадзæлттæ бацæттæ кæнын æмæ ауадзыны фæдыл къамисы сæрдар, уæд та активон хайад иста Республикæйы сæйраг закъон — Конституцийы проект саразыны хъуыддаджы. Уæды паддзахады сæргълæууæг Цыбырты Людвиг радон æмбырды фехъусын кодта, зæгъгæ, хъæуы райсын ахæм Конституци, кæцы хъуамæ суа паддзахады сæйраг документ.

«Нæ паддзахады сырæзтыл фæцин кодтам, фæлæ дарддæр паддзахады цы закъон æмæ дæлзакъонон акттæ хъуамæ уыдаид, уыдоныл дæр хъуыд бакусын. Æмæ Президенты Барамындмæ гæсгæ арæзт æрцыд Конституцийы проект, кæцы уый фæстæ хъуамæ хаст æрцыдаид æппæт-адæмон тæрхонмæ. Арæзт æрцыд Совет, къамисы скондмæ хуынд æрцыдысты профессионалтæ. Æз сæрыстыр дæн, ахæм корифеимæ кусыны фа-дат нын кæй уыд, уымæй.

Нæ разы уыд ахæм хæс — бындурæвæрæн Конституцийы уацтæ бацæттæ кæнын, цæмæй нын цæрын æмæ кусыны фадат уа нæ хæдбар паддзахады Конституцимæ гæсгæ.

Конституцийы бындурæн мах райстам бирæ документтæ. Æмæ хатт бирæтæ куы фæдзурынц, зæгъгæ, мах бакуыстам закъæттыл, уæд æнæууæнкдзинад æвзæрын кæнынц — за-къæттæ æппæт дунейы фыст сты рагæй. Æмæ кæцыдæр закъон дæхи бæстæ æмæ уавæртæм гæсгæ куы рацаразай, уымæн ахæм нысан нæй.

Нæ Конституцийы проекты бындурæн райстам дæс пад-дзахадæй фылдæры Конституциты проекттæ. Уыдоны ’хсæн, кæй зæгъын æй хъæуы, Уæрæсейы Федерацийы Конс-титуцийы дæр.

Бирæ куыст æмæ ныхмæ-вæрд хъуыдытæ-иу уыд проект цæттæ кæныны рæстæджы», — банысан кодта Зассеты Жаннæ.
Уый банысан кодта къамисы уæнгты уæхскуæзæй куыст — дзæнæттæгтæ Цгъойты Мераб æмæ Гатыгкоты Петры куыст, аф-тæ иннæты куыст дæр. Куыст зы-нæй цыд, бирæ дзырд цыдис адæймаджы барты фæдыл, сæ хъахъхъæныныл æмæ æндæр ахсджиаг моменттыл. Йæ бындурæн æвæрд уыд нæ мадæлон æвзаг.

«Конституцийы проект куы сцæттæ ис æмæ экспертизæмæ Уæрæсемæ æрвыст куы æрцыд, уæд ын лæвæрд æрцыд æвæрц-цаг аргъ.
Эксперты куыст бакодта нæ цæгатирыстойнаг коллегæ Къесаты Станислав.

Æмæ уæд уыцы проект нымад æрцыд. Ныр нын уыд Конституци æмæ цæттæ кæнын райдыдтам референдуммæ», — загъта Зассеты чызг.

Уый ма банысан кодта, зæгъгæ, хъыгагæн, проектыл куыст куы цыд, уæд нæ фарсмæ чи уыд, уыдон уый фæстæ æнæразыдзи-над æвдыстой къорд статьяты — чи разы нæ уыд цензыл, чи — æндæр хъуыддагыл. Уымæ гæсгæ специалист чи нæ у æмæ афтæмæй паддзахады сæйраг закъоныл чи тæрхон кæны, уыдон сæхимæ хъуамæ райсой уыцы паддзахады бæрндзинад, кæцы цæры уыцы закъонмæ гæсгæ.

Зассеты Жаннæйы хъуыдымæ гæсгæ, нæ Конституцийы куыстæн ис стыр аргъ, рæстæгæй-рæстæгмæ ногдзинæдтæ хæссын та дуджы домæн у. Конституцион къамисы уæнгты куыст, Жаннæйы ныхæстæм гæсгæ, баст уыд Уæрæсе æмæ æндæр бæстæты коллегæтимæ, консультацитæ истой раззагон специалисттæй, уымæн æмæ закъоны адæм сты æнæарæн адæм.

«Тынг нын æххуыс кодтой нæ фарсмæ æрбалæуджытæ, кæмæ хатыдыстæм, уыдон. Экспертон къорд хорз аргъ æмæ фæстиуæг сарæзта проектæн æмæ ныр цæрæм уымæ гæсгæ.

Мах цы уæззау фæндæгтыл рацыдыстæм, уый фæстæ закъонæн стыр аргъ хъуамæ кæнæм, зæгъæн ис, æмæ нæ паддзахад нæ уæхсчытыл кæй рахастам нæ удты аргъæй. Уымæ гæсгæ цы бæстæйы цæрæм сабыр, æнæ-хæстæй, уым хъуамæ бæрндзинад æнкъарæм алы фадыджы. Уымæ гæсгæ хъуамæ кæрæдзимæ хæлар ахаст дарæм, иу зонд, иу фæндыл хæстæй, фæлæ, хъыгагæн, уыдон Конституцийы ныффыссæн нæй», — дзырдта Зассеты Жаннæ.

Уæдæ нæ бæстæйы райрæзты фидар бындур — нæ Конституци, махæн у цæстыгагуыйау хъа-хъхъæнинаг, ныры æмæ фидæны фæлтæрты раз стæм бæрнджын æмæ нын фидарæй фидардæр хъуамæ кæна йæ юридикон тых паддзахады фæлгæтты.

КЪÆБУЛТЫ М.