Риши Сунак – Стырбританийы ног премьер-министр чи у æмæ цы зæрдæ дары Уæрæсемæ?

Лиз Трасс фæдисонау фæзынд æмæ æрбайсæфт кæддæры егъау империйы (хур, дам, ыл никуы аныгуылы – 60 азы размæ дæр ма йын ахæм аргъ кодтой дунейы) политикон Олимпæй. 25-æм октябры Букингемы галуаны Стырбританы паддзах Карл III премьеры бынаты æрфидар кодта къазнайы раздæры канцлер Риши Сунакы æмæ йын бахæс кодта хицауады кабинет саразын. Афтæмæй Сунак официалон æгъдауæй ссис премьер-министр æмæ æрыздæхт Лондонмæ, фехъусын кодта агентад РИА «Новости».

Телеканал Sky News информацимæ гæсгæ хицауады офисы цур, Даунинг-стриты ног премьер англисæгтæм баздæхт сараздзæн.

2022 азы уый уыдзæн Британийы æртыккаг премьер. Уый размæ та Карл III сразы ис Лиз Трассы ацыдыл. Уæрæсе йе ‘нæуынон кæмæн у, уыцы «танкист» æмæ «ахуыргонд географ» премьеры бынаты «бафæрæзта» 44 боны. Æмбал кæмæн нæй сæ историйы ахæм хæдхуыз рекордсмен!

Уæдæ  чи у Стырбританы хицауады ног сæрдар?

Риши Сунак 1980 азы райгуырдис Саутгемптоны. Йæ ныййарджытæ – пенджабаг индустæ уæдмæ Скæсæн Африкæйæ æрцыдысты Британимæ æмæ уым æрцардысты. Йæ фыдæн уыдис дохтыры практикæ, мад та байгом кодта афтиаг.

Бантыстис сын сæ лæппуйæн диссаджы ахуырад радтын. Риши фæцис каст Винчестеры колледж – Англисы зæронддæр скъолатæй сæ иуы, уый фæстæ та – Оксфорд. Политикæмæ йе ‘ргом аздæхта скъоладзау уæвгæйæ. Йæ ахуыргæнæг фæстæдæр дзырдта, зæгъгæ, æмкъласонтæ йыл худтысты – «æнхъæлдæн æмæ консерваторты партийæ премьер-министр суæвынмæ хъавыс».

Сунак диплом куы райста, уæд цалдæр азы бакуыста  банк Goldman Sachs-ы. Стæй уæд афардæг АИШ-мæ  æмæ уым та райста стэндфордаг диплом МВА. Йæ бинойнагимæ дæр уым базонгæ ис. Нарайана Мурти – индиаг миллиардеры чызг (журнал Forbes йæ фыды хъæздыгдзинады хоны 4,5 млрд доллæры бæрц). Сунакы ныхмæлæуджытæ куыд зæгъынц, афтæмæй йæ каис Акшата Муртиимæ цы бон базонгæ, уыцы бонæй райдыдта æвзонг финансисты карьерон  рæзт.

Фæстæдæр йæ цардæмбалимæ æрыздæхт Британимæ. Цасдæр рæстæг æнтыстджынæй акуыста финансистæй, стæй уæд йæхи аздæхта политикæмæ. 2010 азы бахаудта Борис Джонсоны командæмæ, ссис йæ активон фарсхæцæг. 2020 азы, Джонсон Сунакæн радта финансты министры бынат.

Гадзрахатдзинад  премьеры бынаты сæраппонд

2022 азы июлы (сусæны мæйы) Сунак æнæниздзинад хъахъхъæнынады министр Саджид Джавидимæ иумæ Джонсоны ныхмæ растадис æмæ Джонсонæн æндæр гæнæн нал уыд – премьеры бынат ныууагъта. Йæ раздæры «æрдхорды» раппæрсты фæстæ Сунак райдыдта премьеры бынатыл тох, фæлæ Лиз Трассæн фæхæрд ис.

Сылгоймаг-премьерæн уæлахиз æрхастой йæ популистон ныфсæвæрдтæ, ома, хуымæтæг адæмы налогтæ дзæвгар фæкъаддæр кæндзæнис. Сунак ын йæ ныхæстæ рахуыдта «аргъæуттæ». Æмæ разындист раст – Лиз Трассы экономикон политикæ Мигъджын Альбионы уавæр бынтон раууатмæ æркодта.

Трассы премьерон каденцийы рæстæджы Сунак аууонмæ ацыдис æмæ æнцад-æнцойæ фæрсæрдыгæй кастис, йæ прогнозтæ иу иннæйы фæдыл  раст куыд разындысты, уымæ. А-гъай дæр – фунты курс ахъаззаг æрхаудта, паддзахадон кредитты аргъ зынгæ фæзынаргъдæр ис, ипотекæйæ хъуыдæгтæ бынтон кæуинаг фестадысты.

20-æм октябры нæ «танкисткæ» йæ ацыды тыххæй куы фехъусын кодта, уæд Сунак æмæ Джонсон систы премьеры бынатмæ сæйраг кандидаттæ.

Джонсæн æвæстиатæй йæ бинонтимæ улæфтæй æрхæццæ Лондонмæ, ногæй та йæ зæронд бынат бацахсыны фæндтимæ. Фæлæ цалдæр боны фæстæ йæ цæмæдæр нал бафæндыд премьерон «балыгъды» хайад исын. Афтæ зæгъæн ис, æмæ уыцы бынат балæвар кодта уæйгæнæгæн, гадзрахатæй йыл чи рацыд, уымæн. Цæмæн?

Уæрæсейы Зонæдты Академийы Европæйы институты британиаг иртæстыты центры разамонæг Елена Ананьева  афтæ радзырдта:

– Бамбæрста йæ, Консервативон партийы фылдæр йыл куы схъæлæс кæной, уæддæр парламентон фракци, ома, тори депутаттæ,  не сразы уыдзысты æмæ парти дыууæ дихы фæуыдзæн. Хицауиуæггæнæг партийы парламентон фракцийы иудзинад куы нæ уа, уæд паддзахадæн разамынад кæнынмæ йæ ныфс ничи бахæсдзæн. Джонсон та цъаммар лæг у, фæлæ йæ æнæзонд схонæн нæй. Æниу, 2022 азы, июлы, йæ бынатæй йæ куы систой,  раст ахæм уавæры бахаудта. Дыккаг хатт зонгæ къæппæгыл ныфсæрын?

Афтæмæй Сунак сси ерысы лидер. Йæ кандидатурæйы фарс сты партийы уæнгтæн сæ фылдæр æмæ парламентон фракци. Фæлæ, Елена Ананьева куыд бафиппайдта, афтæмæй Борис Джонсоны фарсхæцджытæ дæр консерваторты æхсæн дзæвгар сты уыдон æмæ Сунакæн йæ гадзрахатдзинад нæ ныххатыр кодтой.

 

Сунакы политико-экономикон цæстынгас æмæ Уæрæсемæ ахаст

Ног премьер финансон консервативон политикæйы фарс у. Пандемийы рæстæджы тынг арæхсджын уыдис йæ финансон разамынд. Алкæй зæрдæмæ нæ цыдысты йæ уынаффæтæ, фæлæ сæ фæрцы паддзахады финансон уавæр æвзæр нæ уыд, экономикон кризис дæр бритайнæгты нæ батыхсын кодта.

Ӕддагон политикæйы та Сунак тынг нæ хицæн кæны раздæры премьертæй. Августы йын Лиз Трассимæ дебаттæ уыдис æмæ уым раргом кодта йæ антиуæрæсейаг позици. Йæхицæй æппæлыдис, зæгъгæ, «Уæрæсе æрлæмæгъ кæныны хъуыддаджы ахсджиаг архайд бакодтон».

– Дыууæ хъуыддаджы нæ саразын хъæуы: иуæрдыгæй Украинæйы фæтыхджындæр, иннæрдыгæй Уæрæсейы та лæмæгъæй-лæмæгъдæр кæнын, – ахæм хуызы равдыста Сунак йæ æддагон политикæйы сæйраг позици.

Ӕниу, августæй нырмæ бирæ ногдзинæдтæ фæзынд Мигъджын Альбионы. А фæззæг Стырбританы экономикæ ахъаззаг дзуццæджы æрбадт бирæ аххоссæгтæм гæсгæ. Се ‘хсæн Уæрæсейы ныхмæ ист æнæзакъон санкцитæ. Гæнæн ис, Сунакы позици фендæрхуызон уа.

– Риши Сунак хъавгæйæ архайæг финансист у, – фыссы Ананьева, –  Уалдзæджы Джонсоны рагацау бафæдзæхста, зæгъгæ, уæрæсейаг газæй тобæ стыр рыстдзæф суыдзæн бритайнаг экономикæйæн æмæ йæ фæстиуæгæн нæм рецесси райдайдзæн. Куыд уынæм, афтæмæй раст разындис. Мæнмæ гæсгæ, Сунакы ахаст Уæрæсемæ сыгъдæг прагматикон уыдзæн. Фæлæ æнæмæнг идеологон акцентимæ – уæдæ куыд.

 

Цымыдисаг факттæ

Риши Сунакы хонынц бритайнаг политикæйы фæзминаг лæппу. Нынныхæстой йыл фæсномыг «Фæрæзджын», ома, хъæздыг, бонджын (йæ бинойнаджы милуанты тыххæй); хонынц æй «Гадзрахатцæуæг» (Борис Джонсоны кæй ныууæй кодта, уый аххосæй) æмæ Рæсугъд (æхсæнадты Палатæйы æппæт сексуалондæр уæнгыл æй банымадтой).  Политик хорз хъазы крикеты, у ацы спорты Англисы иугонд командæйы табугæнæг. Уый фæдыл æм тынг фæхъыг сты Стырбританы индийаг диаспорæйы уæнгтæ.

Британийы историйы Сунак у фыццаг премьер англосаксойнаг туджы цъырт кæмæ нæй, йæ буары хуыз та урс кæмæн нæу.

Сунакы бинойнаг Акшата Мурийы хъæздыгдзинад у 700 милуан фунты – уый фæрцы у бритайнаг политикты хъæздыгдæртæй сæ иу.

ДАМБЕГТИ Ирина