Къостайыхъæуы астæуккаг скъолайы байгомыл сæххæст 120 азы

 

Адæймаг йе ‘взонджы бонтæй суанг зæрыбонтæм бирæ бынæтты арвиты йæ рæстæг æмæ йын уыдонæй алкæцы дæр æввахс фæлæууы йæ зæрдæмæ, адджын æмæ йын зынаргъ свæййынц. Фæлæ уыцы хæрзиуæгон бынæттæй уæддæр æмбал нæ вæййы, сабидугæй цы уарзон рухсадон артдзæстмæ бакъахдзæф кæны, фæстæдæр та зæрдæрай æмæ цингæнгæйæ æрвылбон дæр кæдæм фæраст вæййы, уыцы ахуыргæнæндонæн. Уый скъола у æмæ æвзонг цардбæллон кæстæрæн свæййы йæ дыккаг хæдзары хуызæн. Ам райдайы йæ фыццаг къахдзæфтæ ахуыры дунемæ, ам банкъары ныййарæг мады узæлдау йæ ахуыргæнæджы рæвдыд.

Нæ республикæйы рагондæр скъолатæй сæ иу у Цхинвалы районы Къостайыхъæуы астæуккаг скъола. Ныр 120 азы кад æмæ радимæ æвзонг фæлтæры æфтауы зонындзинæдты фæндагыл. Ахуырдзинадæн рагæй фæстæмæ стыр нысаниуæг æмæ ахадындзинад ис. Уый æмбæрстой уæды хистæр фæлтæр æмæ йын кодтой стыр аргъ, æппæт тыхтæй архайдтой æмæ тырныдтой, цæмæй сæ кæстæртæ хайджын уой зонындзинæдтæй. Кæй зæгъын æй хъæуы, мæгуыр лæджы цотæн уый сæ къухы æнцонтæй не ‘фтыд, сæ царды авналæнтæ къуындæг кæй уыдысты, стæй сæ бирæтæн ахуырдзинад райсыны тыххæй сæ фæндæгтæ æхгæд кæй уыдысты, уый тыххæй. Фæлæ уæддæр хистæр фæлтæр æппæт амæлттæй тырныдтой æмæ домдтой ахуырдзинад æрбæстон кæныны тыххæй. 1900 азы интеллигенцийы минæвар Хетæгкаты Михаил газет «Тифлисский листок»-ы 295 номыры ныммыхуыр кодта уац «Грамотность в Южной Осетии», зæгъгæ, æмæ дзы дзырдæуы, 1897 азы уыцы иу рæстæджы кæй байгом сты ахуыргæнæндæттæ Цъунар, Едыс æмæ Зары. Хетæгкайы фырт уыд Цъунары (ныры Къостайыхъæуы) цæрæг, ахуыр адæймаг, революционер, стыр куыст кодта адæмон ахуырады фарстаты фæдыл, тынг бирæ хæрзты бацыд йæ иубæстон адæмæн. Михаил уыд  номдзыд кафæг Хетæгкаты Владимир æмæ сывæллæтты дохтыр Хетæгкаты Евгеняйы фыд.

Уыцы азты бирæ быцæу цыд, скъолайы бæстыхай кæм хъуамæ сарæзтаиккой, ууыл. Иутæ фæнд кодтой Знауыры районы йæ саразын, иннæтæ та тырныдтой, цæмæй йæ саразой Цхинвалы районы. Фæстагмæ сфæнд кодтой, цæмæй скъолайы бæстыхай арæзт æрцыдаид Цхинвалы районы. Зындгонд куыд у, афтæмæй уæды рæстæджы зæхх уыд хицæн адæймæгты къухы, æмæ ничи разы кодта скъола саразыны тыххæй йæ зæххы фадыгæй рахицæн кæнын. Кæстæрты рухс сомбоныл хъуыды кодта æмæ ахуырдзинады стыр нысаниуæг æмбæрста Цъунары хъæуы цæрæг Мамиты Дауыт æмæ йæхи фæндонмæ гæсгæ йæ зæххæй иу гектарæй фылдæр радта скъолайы бæстыхайы арæзтадæн.

Прозаик Гулиты Ефим 1891 азы цæрынмæ ралыгъд Хуссар Ирыстонмæ æмæ уыд ацы скъолайы фыццаг ахуыргæнджытæй иу, йæ фыццаг ахуыргæнджытæй ма уыд сауджын Тедеты Петр дæр. Уый канд рухсадон куыст нæ кодта, фæлæ активон уыд æхсæнадон царды дæр. Тедейы фырты хъæппæрисæй 1907 азы цæуын райдыдта газет «Ног цард». Цъунары скъолайы Тедейы фырт фæкуыста 50-æм азты онг. Хистæрты ныхæстæм гæсгæ уый зæрдиагæй ахуыр кодта, ахуыр кæнынмæ йæм чи цыд, уыдоны, уыд домаг æмæ йæ иузæрдион рухсадон кусæг. 1928 азы скъола рахызт авдазон ахуырмæ, йæ директор та уыд Харебаты Ясон Кузьмайы фырт. Уыд цæстуарзон, æппæт тыхтæй дæр архайдта, цæмæй кæстæртæ сæхи хотыхджын кодтаиккой зонындзинæдтæй, иудзырдæй, уыд кæстæрты хорз хъомылгæнæг æмæ коллективы арæхстджын разамонæг. Харебайы фырты рæстæджы арæзт æрцыд фыццаг капиталон дыууæуæладзыгон скъола, фæстæдæр, 1935-36-æм ахуыры азы скъолайæ арæзт æрцыд астæуккаг скъола æмæ 1937-38-æм ахуыры азы рауагъта йæ фыццаг рауагъдонты.

Ацы скъолайы куыстой, ахуыргæнинæгты ахуыр-хъомыладон куыстæн æппæт сæ тых, хъару æмæ зонындзинæдтæ рæдауæй чи лæвæрдтой, ахæм раззагон ахуыргæнджытæ. Уыдон уыдысты Джиоты Гаврил, Дзассохты Константин, Нинæ, Санахъоты Никъала, Тедеты Суликъо, Кокойты Барис, Ленины орденхæссæг Цхуырбаты Алыксандр, цæгатирыстойнаг ахуыргонд, профессор Бигъуылаты Барис, Биазырты Алыксандр, Цоциты Къæдзæх, Лалыты Антон, директортæ Харебаты Ясон, Цхуырбаты Алыксандр, Санахъоты Гриша, Дзасохты Константин, Хетæгкаты Димитр, Цхуырбаты Софья, Томайты Сардион, Челехсаты Феня, Медойты Леонид, Жажиты Ясон, Хаситы Аннæ, Джиоты Шалва, Битеты Георги, Джиоты Илья, Къацты Серги, Тыбылты Тузар, Хуыбиаты Зоя. Абоны бон скъолайы директор у Тыбылты Алекси. Скъолайы ахуыр-хъомыладон куыст кодтой æмæ сæ иутæ абон дæр ам фæллой кæнынц йæ раздæры рауагъдонтæ Бæззаты Андрей, Бигъуылаты Суликъо, Бекъойты Ефим, Тегкаты Кристинæ, Лалыты Ноннæ, Бекъойты Индирæ, Хаситы Юзæ, Мамиты Зарæ, Бигъуылаты Аллæ, Хуыбиаты Никъала. Бигъуылаты Нелли, Тегкаты Наташæ, Джиоты Сюзаннæ, Цхуырбаты Альбинæ, Хуыбиаты Роберт, Гæбæраты Барис, Джиоты Роланд, Мамиты Чермен, Цхуырбаты Андрей, Гуццаты Валери, Хаситы Аннæ, Хуыбиаты Зоя, Джиоты Дианæ, Козаты Валентинæ, Хетæгкаты Димитр, Анатоли, Валик, Гуццаты Дауыт, Гæбæраты Терезæ æмæ æндæртæ.

Къостайыхъæуы астæуккаг скъолайы чи ахуыр кодтой, уыдонæй бирæтæ систы зынгæ ахуыргæнджытæ, дохтыртæ, артисттæ, хъæууон хæдзарады специалисттæ æмæ куысты раззагонтæ. Ацы хъæуы схъомыл сты Хуссар Ирыстоны паддзахадон пединституты раздæры лектортæ Мамиты Гига æмæ Хетæгкаты Уасил, дохтыртæ Хетæгкаты Евгения, Руслан, хойрагисæн комбинаты раздæры генералон директор Лохты Руслан, Дзæуджыхъæуы завод «Победит»-ы профкомы раздæры сæрдар Хуыбиаты Ефим, инженер-конструктор Тыбылты Уасил, физикон-математикон зонæдты кандидат, Мæскуыйы уæлдæр ахуыргæнæндæттæй иуы лектор Тыбылты Къоста, инженер Джиоты Иван, Къалаты Хетæг, РХИ-йы фыццаг сгуыхт ахуыргæнæг Хуыбиаты Владимир, журналисттæ Джиоты Никъала, Тыджыты Пъауле, Лохты Джамбулат, Хуыбиаты Никъала, Чысиаты Алинæ, Советон Æфсады булкъонтæ Мамиты Æхсар, Эдуард, Хъабанты Георги, Хуыбиаты Самсон, Хъотайты Амброс, Джиоты Сослан, Стыр Фыдыбæстæйон хæсты активон хайадисæг, хæххон инженер Хаситы Илья, æхсæнадон архайæг Хаситы Никъифор æмæ бирæ æндæртæ. Аивады бæрзонд къæпхæнмæ чи схызт, уыдонæй иу уыд зынгæ кафæг Хетæгкаты Владимир, кæцы йæ диссаджы кафтæй скад кодта йæ радтæг Ирыстонæн. Къостайыхъæуы скъола схъомыл кодта, ныртæккæ дæр ирон аивадæн æнувыдæй чи лæггад кæнынц, бирæ ахæм фæлтæр. Уыдоны ‘хсæн сты нывгæнджытæ: нæ республикæйы адæмон нывгæнæг Гæбæраты Барис, Хуссар Ирыстоны сгуыхт нывгæнæг Хуыбиаты Роберт, Мамиты Валикъо, йæ фырт Ирбег, Цæгат Ирыстоны паддзахадон ансамбль «Алан»-ы  солист, РХИ-йы æмæ Цæгат Ирыстон-Аланийы сгуыхт ар-тист Мамиты Сослан, Хуссар Ирыстоны паддзахадон драмон театры артист Мамиты Григол, Æлборты Феликсы номыл Цхинвалы музыкалон ахуыргæнæндоны ахуыргæнæг, фæндырдзæгъдæг Къæбысты Сæрмæт æмæ æндæртæ.

Скъолайы сæдæ азы юбилей банысан æрцыд 1998 азы уалдзæджы мæйы. Рæзгæ фæлтæры ахуыр æмæ хъомыл кæныны йе стыр лæггæдты тыххæй скъола хорзæхджын æрцыд Кады грамотæйæ. Уымæй ахуыргæнджыты коллектив банкъардта ноджы фылдæр бæрндзинад рæзгæ фæлтæры раз æмæ сæ куыст дæр æххæст кодтой намысджынæй. Фæлæ 2008 азы августы хæсты рæстæджы стыр зиан рачындæуыд скъолайы бæстыхайæн. Бахъуыд ног скъола саразын æмæ нын уыцы хъуыддаджы стыр æххуыс бакодта Стыр Уæрæсе.  Йæ арæзтадмæ æрæвнæлдтой 2011 азы. Куыстытæ æххæст кæнын йæхимæ райста бынæттон фирмæ “Цъу-нарарæзтад”. Аразджыты иузæрдион куысты фæрцы скъолайы ног бæстыхай эксплуатацимæ лæвæрд æрцыд 2014 азы 1-æм сентябры.

Сæххæст 120 азы, Къостайыхъæуы скъола куы байгом, ууыл. Уал азы дæргъы арфæйаг фæндагыл рацыд, дзæвгар сты йæ лæггæдтæ кæстæрты хъомыл кæныны, уыдон царды уæрæх фæндагыл бафтауыны хъуыддаджы. Ноджы фылдæр та сты йæ дарддæры хæстæ æмæ сыл рæсугъд æмæ амондджынæй цæуæд коллектив!

Хуыбиаты Никъала

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.