30 азы размæ сабырад бахъахъхъæныны тыххæй уæрæсейаг Æмхæццæ фидауынгæнæг тыхтæ æрбацыдысты блокадон æмæ бирæ азты дæргъы хæствæллад Хуссар Ирыстоны зæхмæ. Æмхæццæ фидауынгæнæг тыхтæ сырæзтысты 1992 азы 14 июлы, Сочийы къухтæ цы сразыдзинадыл фыст æрцыд, уымæ гæсгæ – Уæрæсейы Федераци, Цæгат æмæ Хуссар Ирыстон æмæ Гуырдзыстоны фарсæрдыгæй. Хуссар Ирыстоны адæм бирæ азты цы тох фæкодтой гуырдзиаг тугцъирты ныхмæ, уый урæд æрцыд, нæ зæхмæ фидауынгæнæг тыхтæ куы æрцыдысты, уыцы бонæй фæстæмæ. Уыдон æрцыдæй сæ бацыд ныфс, сæ зæххыл кæй æлдариуæг кæндзæн сабырад, стабилондзинад.
Хуссар Ирыстоны зæхмæ фидауынгæнæг тыхты æркондыл 30 азы сæххæсты цытæн цытджын æмбырды хайад райстой бæстæйы сæргълæууæг Гаглойты Алан, Хицауады Сæрдар Джусойты Константин, Хуссар Ирыстоны Уæрæсейы Федерацийы Æххæст-барджын минæвар Марат Кулахметов, æхсæнадон организациты минæвæрттæ, фидауынгæнæг тыхты раздæры службæгæнджытæ æмæ æхсæнады минæвæрттæ.
Паддзахад Аланийы сæргълæууæг Гаглойты Алан йæ арфæйы ныхасы банысан кодта, зæгъгæ, абон Хуссар Ирыстоны нысан цæуы иууыл ахсджиагдæр бон. Республикæ нысан æмæ кад кæны 1992-2008 азты гуырдзиаг агрессийы рæстæджы сабырад чи хъахъ-хъæдта, уыцы службæгæнджытæн.
«Хуссар Ирыстон 1980 азты кæрон æмæ 1990 азты райдианты рацыд егъау зындзинæдтыл. Советон Цæдисы ныппырх махыл æвзæрæрдæм бандæвта. Бæрæг уыд уый, æмæ ног паддзахадон арæнты равæрд хорзæй кæй нæ бандæвтой бирæ нацитæ æмæ адæмтыл. Схæццæ бирæ адæмты цард, æвзæрд конфликттæ æмæ цагъды кодтой бирæ адæмтæ. Æппæт ацы трагикон хабæрттæ бандæвтой Хуссар Ирыстоныл дæр.
1920 азты Хуссар Ирыстон бавзæрста геноцид æмæ та радон хатт Гуырдзыстоны фарсæрдыгæй ссис агрессийы радон объект. Гуырдзыстон йæ сепаратистон тырнындзинад сæххæст кæныны нысанæн æппæт дæр арæзта, цæмæй куынæг æрцæуа Хуссар Ирыстоны автономи æмæ сараза егъау масштабон этникон сыгъдæгкæнынад. Фæлæ Хуссар Ирыстоны адæм равзæрстой сабыр æмæ аккаг царды фæндаг æмæ слæууыдысты Фыдыбæстæ знагæй бахъахъхъæныны ахсджиаг фæндагыл», – дзырдта Президент.
Йæ ныхæстæм гæсгæ дæргъвæтин азты хæстон архайдтытæ аскъуыдтой æмæ ныппырх кодтой мингай адæймæгты цард. Бирæ ирон хъæутæ баййæфтой æфхæрд гуырдзиаг сепаратистты къухæй. Сæдæгай адæймæгтæ систы лигъдæттæ, Цæгат Ирыстоны ссардтой сæхицæн æнцой бынат.
Уый хыгъд Хуссар Ирыстоны бархионтæ æвдыстой стыр хъарудзинад æмæ хъайтардзинад бæстæ бахъахъхъæныны хъуыддаджы, фæлæ, хъыгагæн, уыдон тыхтæ кадавар уыдысты знаджы ныхмæ. Æппæт уыцы архайдтыты фæдыл Цæгат Кавказы Федералон центрмæ сидтысты, цæмæй райсой мадзæлттæ, кæцыты руаджы урæд æрцыдаид ирон адæмы геноцид. Егъау гуманитарон кризис æмæ цауты рæзты фæдыл Уæрæсейы Федераци бахатыд Гуырдзыстоны уæды хицауадмæ, цæмæй æрурома хæстон архайдтытæ Хуссар Ирыстоны ныхмæ.
Уымæ гæсгæ 1992 азы 24 июны Сочийы къухтæ фыст æрцыдысты сабырады фæдыл сразыдзинадыл, кæцы комкоммæдæр баст уыд хæстон архайдтытæ æруромынимæ æмæ хъаугъайы зонæмæ сабырад бахъахъхъæныны фæдыл Æмхæццæ фидауынгæнæг тыхтæ бакæнынимæ æртæ батальоны скондæй – уæрæсейаг, хуссарирыстойнаг æмæ гуырдзиаг. Фæлæ уымæ нæ кæсгæйæ, уæддæр Гуырдзыстоны гарзджын тыхтæ нæ æрурæдтой сæ хæстон архайдтытæ Хуссар Ирыстоны ныхмæ, цалынмæ 14 июлы хæствæллад Хуссар Ирыстоны зæхмæ не ‘рбацыдысты фидауынгæнæг тыхтæ, уæдмæ.
«1992 азы УФ-йы Æмбæстагон хъахъхъæнынады паддзахадон комитетæн сæрдариуæг кодта Сергей Шойгу. Уый скъуыддзаг кодта Хуссар Ирыстоны зæххыл фидауынгæнæг операцимæ хауæг фарстатæ. Æмхæццæ контролон къамисы архайды ахсджиаг нысаниуæг уыд уæрæсейаг фарсæн. Уымæн къухдариуæг кодта Шойгу æмæ цыбыр рæстæгмæ урæд æрцыдысты хæстон архайдтытæ хъаугъайы зонæйы æмæ бæстон цыдысты сабыр царды уавæртæ.
Гуырдзиаг-ирон хъаугъайы зонæйы сабырад ба-хъахъхъæныны нысанæн уæрæсейаг фидауынгæнæг тыхты операци дунеон практикæйы ссис иууыл æнтыстджын æмæ фæлтæрдджындæр. 16 азы дæргъы уæрæсейаг æмæ ирон фидауынгæнæг тыхты рæнхъыты службæгæнджытæ сæ хæс æххæст кодтой намысджынæй. Уæрæсейы дипломаттæ, Æмхæццæ контролон къамисы уæрæсейаг хай арæзтой æппæт дæр, цæмæй Хуссар Ирыстоны хъахъхъæд æрцæуа сабырад. Фæлæ, хъыгагæн, Гуырдзыстоны радон къухдариуæгады ‘рлæудæй – авантюрист æмæ марионеткæ Михаил Саакашвили куы бацахста къухдариуæгад, уæд та слæууыдысты Хуссар Ирыстоны тыхæй байсыны фæндагыл. Фæлæ уый сæ къухты нал бафтыд», – дзырдта бæстæйы сæргълæууæг.
Гаглойты Алан дарддæр куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ 2004 азы Гуырдзыстоны фарс къуылымпы кодта Æмхæццæ контролон къамисы куыст. Уæдæй фæстæмæ уыдон сæхи цæттæ кодтой Хуссар Ирыстонмæ æрбабырсынмæ. Фидауынгæнæг тыхтæм ахасты арæзтой алыгъуызон провокацитæ. Хуссар Ирыстоны ныхмæ райтынг егъау террористон хæст, цыбыр æмгъуыдмæ арæзт æрцыд цалдæр террористон акты. Хуссар Ирыстоны территорийыл арæзт цыдысты æнæзакъонон гуырдзиаг постытæ. Ирон хъæуты æхстой артиллерион æхсæнгæрзтæй.
2008 азы 8 августы æппæт бадзырдтытæ æмæ сразыдзинæдтæ фехалгæйæ, Гуырдзыстон ра-дон хатт мæнгардæй рацыд Хуссар Ирыстоны ныхмæ. Уæрæсейаг æмæ хуссарирыстойнаг фидауынгæнæг тыхтæ фæлæууыдысты знаджы егъау тыхты ныхмæ. Уыдон равдыстой фидардзинад, хъарудзинад æмæ хъæбатырдзинад. Уыдонæй бирæтæ сæ сæр нывондæн æрхастой сабыр царды тыххæй.
Бæстæйы сæргълæууæг бахатыд цытджын мадзалы хайадисджытæм, цæмæй æмырæй алæу-гæйæ, ссарой уыдоны рухс нæмттæ.
«2008 азы хæстон архайдтытæ кæрон скодтой æппæт бирæазон тохтæн. Уæрæсейы Федераци куыд сабырады гарант, афтæ уыдта æрмæстдæр иу фæндаг – Хуссар Ирыстонæн сабырад æмæ æдасдзинад ифтонг кæнынæн йæ паддзахадон хæдбардзинад банымайын æмæ уыимæ иумæ æмбæлон дыууæфарсон сразыдзинæдтæ æмæ бадзырдтæ бафыссын.
Гуырдзиаг-ирон хъаугъайы зонæйы сабырад бахъахъхъæныны фæдыл Æмхæццæ фидауынгæнæг тыхты операци урæд æрцыд 2008 азы 8 октябры.
Дунейы историйы никуы æмæ никæд æрцыд хынцыд фидауынгæнджыты ахæм иузæрдиондзинад, удуæлдайдзинад æмæ хъайтардзинады дæнцæг, кæцы равдыстой уæрæсейаг æмæ ирон батальонты рæнхъыты службæгæнджытæ. Уыдон 2008 азы слæууыдысты агрессоры тыхты ныхмæ.
Уæрæсейы Федераци бирæ хæттыты райста йæхимæ алы регионты сабырадон мисси æххæст кæныны ахсджиаг хъуыддаг. Фæлæ гуырдзиаг-ирон хъаугъайы зонæйы цы фидауынгæнæг операци уагъд æрцыд, уый ссис, æндæр регионты фидауынгæнæг операциты бындур», – дзырдта бæстæйы сæргълæууæг.
Президент куыд банысан кодта, уымæ гæсгæ ныртæккæ Хуссар Ирыстоны арæнтæ ныфсджынæй хъахъхъæд цæуынц Уæрæсейы Федерацийы руаджы. Нæ бæстæйæн уый у æдасдзинады иууыл ныфсджындæр гарант. Цасфæнды рæстæг, зæгъгæ, ма рацæуа, уæддæр мах хъуыды кæндзыстæм, Уæрæсе нын цы стыр æххуыс бакодта, уый. Уымæн æмæ уый иууыл уæззаудæр рæстæджыты уыд нæ фарсмæ.
Мах, зæгъгæ, мысдзыстæм фидауынгæнæджы æфсæддон хъару æмæ се сгуыхтдзинæдтæ. Ирыстоны зæххыл сабырад биноныг кæнынмæ йæ хайбавæрд чи бахаста, æппæт уыдонæй уыдзыстæм бузныг.
Уыцы бон ма Хуссар Ирыстоны къухдариуæгад Президент Гаглойты Аланы сæргълæудæй дидинджытæ æмæ веноктæ сæвæрдтой, фидауынгæнæг тыхты батальоны сыгъд бæстыхайы æмæ Фидауынгæнджыты номыл мысæн стеллæйы раз. Мысæн мадзалы ма хайад райстой Хуссар Ирыстоны Уæрæсейы Федерацийы Æххæстбарджын минæвар, Хицауад æмæ Парламенты минæвæрттæ, министрадтæ, уагдæттæ æмæ æхсæнады минæвæрттæ.
КЪÆБУЛТЫ Маринæ,
ТАНДЕЛАТЫ Виленæ
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.