Уыд тæмæнкалгæ курдиаты хицау

Рацыд афæдз, зынгæ кафæг, хореограф, рæзгæ фæлтæры хъомылгæнæг, Гуырдзыстоны сгуыхт артист Цыбырты Валодя (Владимир), не ‘хсæнæй куы фæхъуыд, уæдæй.

Царды, стæй аивады дæр алы адæймагæн йæхи фæндаг ис. Уыцы фæндаг æнцон никæмæн никæцы рæстæджы вæййы. Чи йыл куыд ныфсджындæрæй цæуы, йæ курдиаты тых кæй куыд тынгдæр амоны, афтæ гæрды сæ бæрзæндтæм фæндаг.

Цыбырты Валодяйæн дæр йæхи æрмдзæф, йæхи фæндаг уыдис царды æмæ аивады дæр.  Æмæ йыл фæцыдис, йæ бакаст, йæ уæнгты конд куыд фидæрттæ æмæ аив уыдысты, афтæ  фидарæй, ныфсджынæй.

Бирæ алыгъуызон рухс бæллицтæ уыдис Валодямæ æвзонг лæппуйæ. Фæлæ дзы иууыл æввахсдæр йæ зæрдæмæ артисты дæсныйад лæууыдис. Афтæмæй 1947 азы Хуссар Ирыстоны Зард æмæ кафты паддзахадон ансамбль «Симд»-мæ бацыд кафæгæй æмæ сценæйæ цыбыр рæстæгмæ йæ курдиат рарттывта.

Уæдæ, цæй мидæг уыдис Цыбырты Валодяйы æнтыст ирон кафты аивады?

Фыццаджыдæр, йæ удыйас уарзта ирон кæфтытæ, ирон музыкæ. Æмæ, канд, уарзгæ нæ, фæлæ йын радта йæ цард, æгасæйдæр.

Цыбырты Валодя ансамбль «Симд»-ы кусын куы райдыдта, уæд дзы уыцы рæстæджы кафыдысты ахæм зындгонд кафджытæ, куыд Еналдыты Вахтъанг, Тедеты Георги, Гаглойты Хазби, Саулохты Мельс, Битеты Умар, Цæбол-ты Къоста, Къæбысты Алан, Коцты Филуш, Кокойты Къоста, Джиоты Алыксандр æмæ æндæртæ.

Иу ахæмы аивады декадæйы фæлгæтты концерттæ цыдысты Тбилисы оперæ æмæ балеты сценæйыл. Уыцы азты «Симд»-ы хореограф уыд æмæ дзы уыцыиу рæстæджы кафыд Гуырдзыстоны ССР сгуыхт артист, Республикæ Цæгат Ирыстон-Аланийы адæмон артист Дзадтиаты Уакка. Уыдон уæд сæхи афтæ бацæттæ кодтой æмæ аивадуарзджытæ слæууыдысты æмæ лæугæйæ æмдзæгъд кодтой нæ артисттæн. «Симд»-ы кафджытæ тынг аив сæххæст кодтой кæфтытæ «Симд», «Нарты гуыппырсарты кафт», «Æхсаргардтимæ кафт» æмæ æндæртæ. Уыцы концерты ма Дзадтиаты Уакка, Цыбырты Валодяимæ иумæ æххæст кодта «Дыууæ хæлары кафт», кæцы кафыдысты къахфындзтыл æмæ йын уыд стыр æнтыст. Уæд газет «Заря Востока» фыста: «Цымыдисон æмæ оригиналон æвæрд уыд этюд «Дыууæ хæлары кафт». Кафт æвæрæг Дзадтиаты Уакка æмæ Цыбырты Владимир кафыдысты ахæм зæрдæрайгæйæ, ахæм темпераментимæ æмæ нæм афтæ кастис, цыма æцæгдæр, ерыс кодтой…» Валодяйы арæхст афтæ фæцыдис специалисттæ æмæ аивадуарзджыты зæрдæмæ æмæ йын лæвæрд æрцыд «Республикæйы сгуыхт артист»-ы кадджын ном.

Цыбырты Валодя ма хæрзкъаннæг куы уыд, уæд фæбæрæг ис, æрдз æй кафæджы арфæйаг курдиатæй кæй фæхайджын кодта, уый. Уайтагъд фæбæрæг сты музыкæмæ, кафты аивадмæ йе ‘взыгъддзинæдтæ. Зæгъæн ис æмæ Валодяйæн кафт йæ чысылæй фæс-тæмæ ссис йе ‘мбæлццон. 12 аздзыдæй кафын райдыдта Цхинвалы культурæйы хæдзары кафты студийы, кæцыйæн къухдариуæг кодта зынгæ ирон кафæг Гæбæраты Гришæ. Цыбыр æмгъуыдмæ Валодя ссис студийы хуыздæр кафджытæй сæ иу æмæ йæ 1947 азы æрбахуыдтой Зард æмæ кафты паддзахадон ансамбль «Симд»-мæ. Уыцы рæстæджы ансамблы аивадон къухдариуæггæнæг Галаты Барис стыр аргъ кодта æвзонг кафæджы дæсныйадæн, дзырдта, зæгъгæ, йæ кæфтытæ сты тынг темпераментон, ис дзы сфæлды-стадон æрхъуыды, уый æмбары адæмон кафты характер, змæлды стиль.

Бонæй-бонмæ рæзтис Валодяйæн йæ кафты дæсныйад æмæ тагъд рæстæджы ссис ансамблы солисттæй сæ иу. Уæлдай хуыздæр æххæст кодта сюжетон кæфтытæ, куыд «Дыууæ хæлары кафт», «Колхозон бригадиры кафт», «Влюблюнные неудачники», «Машты бад» (азербайджайнаг кафт). Иууыл диссаг та зонгуытыл кафынмæ уыдис.

Цыбырты Валодя «Симд»-имæ гастролон балцы уыд Гуырдзыстоны, Сомихстоны, Азербайджаны, Цæгат Кавказы республикæты, Украинæ, Беларусь, Дард Хурскæсæны, Уæрæсейы бирæ æндæр къуымты æмæ фæсарæнты дæр. Йæ аив кафтæй-иу кæддæриддæр уæзгæ хуын бахаста ансамбль «Симд»-ы æнтыстытæм. Ансамбль бирæ хæттыты хуынд æрцыдис раздæры Советон Цæдисы столицæ Мæскуымæ, йæ аивад-иу равдыста Кремлы Съездты галуаны æмæ-иу ын алы хатт дæр уыдис цæстæвæрæн æнтыст. Адæм-иу сæ цæст æрæвæрдтой ирон кафджыты æмбисонды аивадыл æмæ-иу уæлдай аргъ кæмæн скодтой, уыцы кафджыты ‘хсæн кæддæриддæр уыдис Цыбырты Валодя.

Хуссар Ирыстоны хуыздæр кафджытæй сæ иу кæй уыд, ууыл ма дзурæг у ахæм цау дæр, æмæ 1957 азы Цæгат Ирыстоны Зард æмæ кафты ансамбль «Алан» гастролон балцы цыдис Германы Демократон Республикæмæ æмæ Цæгат Ирыстоны-АССР-ы уæды культурæйы министры уынаффæмæ гæсгæ, ансамбль «Симд»-æй семæ акодтой Цыбырты Валодя æмæ Битеты Умары. Уым дæр сын сæ дæсны кафтыл сæ цæст æрæвæрдтой аивадуарзджытæ.

Уæлдай æнтыст Валодяйы къухты бафтыдис, ансамбль «Симд»-ы хореографæй куы куыста, уæд. Уый бирæ сарæзта нæ ансамблы æвзыгъд, æрыгон кафджыты бацæттæ кæныны хъуыддаджы.

Цыбырты Валодя ма бирæ азты къухдариуæг кодта нæ горæты бирæ хæдархайгæ коллективтæн æмæ йын алы ран дæр уыдис æнтыстытæ. Йæ ахуыргæнинæгтæ бирæ хæттыты систы æндæр æмæ æндæр конкурсты æмæ фестивалты уæлахиздзаутæ.

Дыууадæс азæй фылдæр Валодя къухдариуæг кодта Цхинвалы скъола-интернаты кафджыты коллективæн æмæ йæ ном хъуыст уыдис дæрдтыл. 1971 азы скъолаты хæдархайгæ коллективты 7-æм республикон фестивалы хорзæхджын æрцыд сыгъзæрин майданæй æмæ фыццаг къæпхæны дипломæй. 1966 æмæ 1968 азты скъола-интернаты коллектив  уыцы фестивалы хорзæхджын æрцыд æвзист майдантæй æмæ дыккаг къæпхæны дипломтæй.

Цалдæр азы та бакуыста Куртайы сывæллæтты хæдзары кафджыты къухдариуæггæнæгæй æмæ ацы коллектив дæр ахæм фестивалы райста бронзæ  майдан æмæ æртыккаг къæпхæны диплом. Уый ма æнтыстджынæй куыста æндæр скъолаты кафджыты коллективтимæ, афтæ ма Хуссар Ирыстоны пединституты хæдархайгæ аивадон къордимæ.

Цыбырты Валодя Хуссар Ирыстоны Зард æмæ кафты паддзахадон ансамблы фæкуыста 40 азы. Стæм кафджытæ баззайынц сценæйыл уыйбæрц рæстæг. Æрдзæй курдиатджын Валодя уыд уæнгрог, куыстуарзаг æмæ хъæддых. Раст ын ацы миниуджыты фæрцы бантыст уыйбæрц рæстæг ансамбль «Симд»-ы сконды кафын.

Хъæрмуд, кæрæдзи æмбаргæйæ фæцард зынгæ кафæг, йе ‘мкъай Джиоты Валяимæ. Уый дæр уыд «Симд»-ы кафджыты хуыздæртæй сæ иу. Валодяимæ дæр уым базонгæ сты. Æмæ сæ цард куы баиу кодтой, уæдæй фæстæмæ царды æфсондз фæхастой иумæ. Фæлæ сæ æгъатыр мæлæт фæхицæн кодта иу афæдзы размæ æмæ фенкъард Валя. Цы гæнæн ис, мæлæт алкæмæй тыхджындæр у…

Бирæ балæггад кодта курдиатджын кафæг Цыбырты Валодя ирон аивадæн æмæ абон йæ фæзианыл афæдз куы рацыд, уæд дæр ын мысæм йæ рухс ном.

Бестауты Валя